1627 Zaprzedanie y wzdanie domu z mielcuchem Fellerowi przes Iego Mosci Xiędza Kanonika przes Urząd Radziecki y spitalne Ducha Swiętego

Judicium opportune bannitum celebratum per famatos Ioannem Gładisz advocatum Grodziscensem, Stephanum Pharmacopolam, Andream Socha, Gregorium Gugiełka et Gasparum Sikie scabinos, 20 Novembris anno 1627.¹

Zaprzedanie y wzdanie² domu z mielcuchem Fellerowi przes Iego Mosci Xiędza Kanonika przes Urząd Radziecki y spitalne Ducha Swiętego.

Przed tymze sądem potrzebnie ukupionym stanąwszy oblicznie Jego Mosc Xiądz Wociech Trach Gninski canonik poznanski, proboszcz koszminski, plebąn grodziski y sławny urząd radziecki miasta Grodziska pospołu z panem Łukaszem Kosnym, Janęm Baryczką y Andrzeiem Torzikięm, szpitalnemi³ Ducha Swietego, sani per omnia existentes publice ac per expressum⁴ dobrowolnie i unanimiter⁵ wszyscy zobopolnie zeznali, Jego Mosc X. Kanonik iako supremus tutor⁶, a cisz panowie iako opiekuni szpitala Ducha Swiętego.

Iż oni zaprzedali y sądownie na wiecznosc powzdali dom z mielcuchem po nieboszczycey Annie Osiadły pozostały, ze wszytkim prawem, panstwem, własnoscią y prziległosciami ich y co tam iest gozdzięm przywito y co wicią przywito, stoiące na ulicey Koscinski⁷ w sąsiectwie między domami Wociecha Ciasta y Jąna Kretka, dobra swe własne przes decret Jego Mosci X. officiala poznanskiego względem testamentu y praelegatt⁸ niebosczyce Anney Osiadły sobie przysądzone, dobra wolne, ita late et circumferentialiter prout eadem bona cum suis adiacentiis in suis metis et limitibus ab antiquo consistunt dislimitata, cum omni iure, dominio, proprietate ac titulo haereditario, nec non cum utilitatibus et fructibus, censibus ac redditibus ex iisdem bonis provenientibus⁹, ex nunc in realem et [s. 49] effectualem intromissionem pacificamque ac aeternam utriusque possessionem¹⁰ ku trzymaniu, uzywaniu, daniu, darowaniu, zaprzedaniu, zafrymarczeniu¹¹ beneplacitamque de iisdem bonis dispositionem¹², nic tam na się ani successory swe¹³ prawa zadnego nie zostawuiąncz,

uczciwemu Jąnowi Fellerowi mieszczaninowi grodziskiemu y potomkom iego, za summę złotych dziewiącisett y pięcdziesiątt polskich, względem ktorey summey mianowaney omięniony kupiciel dał przedawcom swym wyzy mianowanym¹⁴ złotych czterzysta polskich, sktorych go panowie przedawcy quietowali¹⁵. Ostatek kupiciel przodrzeczony¹⁶ ma takowym sposobem wypłacac: na swiety Jąn Krzciciel blisko przyszły¹⁷ złotych trzysta, ostatnią y trzecią ratę złotych dwiescie y pięcdziesiątt na swiętą Jadwigę in anno subsequenti¹⁸ 1628 ma połozycz, za czym quit generalny z istotney¹⁹ zapłaty od panow przedawcow swych ma otrzymać.

Y zapisuią panowie przedawcy mianowani kupicielowi swemu przodrzeczonemu warunek y evictią dostateczną²⁰ względem tego domu y mielcucha, obiecuiąncz go y potomki iego ab omnibus et singulis omnium et singularum personarum tam spiritualium quam secularium, cuiuscunque status, sexus et conditionis illae existant, impedimentis juridicis occasione quarumcunque rerum in quodcunque officium et judicium introductis et in posterum emergendis, coram quovis judicio et officio tueri, evincere, eliberare ac indemnem reddere²¹, ad primam mutuam resignationem successoribusque suis id oneris nempe evictionis ab invicem intercedentis [?] subeundam [?] imponendo [?]²².

Y obiecały sobie stronie obiedwie tęn contract tak w cale²³ iako w częsci spolnie in omnibus punctis et clausulis, articulis conditionibusque²⁴ mocnie i irrevocabiliter²⁵ trzymac²⁶ y wykonac, pod przepadkięm rowney summey rato, pacto firmoque contractu sub vadio supra vallato permanentibus²⁷.

Ktore zaprzedanie y wzdanie przes sąd ninieiszy są umocnione y utwierdzone miec moc czasy wiecznemi de forma iuris plenissima²⁸. Super quo arrha iuri soluta²⁹.

Źródło: Grodzisk Wlkp., wójtowskie 1627-1641, czystopis, sygn. 1530, s. 48-49

Sąd wójtowski zbierał się:
a) trzy razy do roku jako sąd wielki (iudicium magnum bannitum, sąd wielki zagajony) z udziałem przedstawiciela dziedzica lub dzierżawcy miasta,
b) częściej jako sąd powiatkowy (iudicium particulare bannitum) lub:
c) zwoływany na żądanie stron sąd potrzebny (iudicium opportune bannitum, iudicium emptum opportune bannitum, sąd z potrzeby ukupiony, sąd potrzebnie ukupiony).

Wpisy spraw rozpatrywanych przez sąd wójtowski poprzedzała wykaligrafowana metryczka posiedzenia sądu, określająca jego rodzaj, podająca skład oraz datę posiedzenia. Niniejszy kontrakt sprzedaży został poprzedzony właśnie taką metryczką, którą przytaczam w całości. Sąd wzmiankowano też w intytulacyjnej części aktu, zwykle go rozpoczynającej.

¹ Sąd z potrzeby gajony, sprawowany przez sławetnych Jana Gładysza wójta grodziskiego, Stefana aptekarza, Andrzeja Sochę, Grzegorza Gugiełkę i Kaspra Sikie, ławników, 20 listopada roku 1627.

² wzdanie, powzdanie (łac. resignatio) – akt przeniesienia własności.

³ ekonomowie kościoła szpitalnego.

⁴ sani per omnia existentes publice ac per expressum – będący w pełni zdrowia, publicznie i wyraźnie.

⁵ unanimiter – jednomyślnie.

⁶ supremus tutor – najwyższy opiekun prawny.

⁷ Kościańskiej.

⁸ praelegata (z łac.) – zapisy dodatkowe obok spadku.

⁹ tak wzdłuż i wokół jak dobra te wraz z przyległościami w swoich granicach i przecznicach od dawna ograniczone pozostają, wraz z wszelkim prawem, władztwem, własnością i tytułem dziedzicznym, jak również z pożytkami i dochodami, czynszami i korzyściami, które te dobra przynoszą.

¹⁰ dopuszczając odtąd rzeczywistą i skuteczną intromisję (wwiązanie, sądowe wprowadzenie w posiadanie) oraz nienaruszone i wieczyste obojga (tj. domu i mielcucha) posiadanie.

¹¹ ku trzymaniu, uzywaniu, daniu, darowaniu, zaprzedaniu, zafrymarczeniu – kalka łacińskiej formuły z kontraktów sprzedaży: tenendi, utifruendi, dandi, donandi, vendendi, comutandi (frymark – zamiana dóbr).
¹² beneplacitamque de iisdem bonis dispositionem – oraz swobodę w dysponowaniu tymi dobrami.

¹³ na swoich spadkobierców.

¹⁴ wspomniani.

¹⁵ kwitowali (z łac. quietatio).

¹⁶ przodrzeczony, przerzeczony – wyżej wymieniony.

¹⁷ blisko przyszły – najbliższy (przy terminach).

¹⁸ in anno subsequenti – w przyszłym roku.

¹⁹ faktycznej (łac. realis).

²⁰ warunek i ewikcja (łac. evictio) – synonimy oznaczające zaręczenie za pewność nabycia dobra. Znów kalka z łaciny: evictionem sufficientem (dostateczną ewikcję).

²¹ od wszystkich i poszczególnych przeszkód prawnych wnoszonych przez jakiekolwiek osoby duchowne czy świeckie, jakiegobądź stanu, płci czy położenia, w jakichkolwiek sprawach, w jakimkolwiek sądzie czy urzędzie, wnoszonych teraz czy takich, które w przyszłości się pokażą, przed każdym sądem i urzędem bronić, wybawiać, ratować i uwalniać od roszczeń.

²² zobowiązując się [?] do wzajemnego świadczenia [?] sobie ewikcji aż do pierwszego wzajemnego przeniesienia własności [przez nich czy] ich spadkobierców.

²³ w cale – w całości.

²⁴ in omnibus punctis et clausulis, articulis conditionibusque – we wszystkich punktach, klauzulach, artykułach i warunkach.

²⁵ irrevocabiliter – nieodwołalnie.

²⁶ przestrzegać.

²⁷ rato, pacto firmoque contractu sub vadio supra vallato permanentibus – przy zachowaniu [?] kontraktu jako ustalonego, umówionego i potwierdzonego pod zakładem wyżej zagwarantowanym; por. formuła rato pacto manente.

²⁸ de forma iuris plenissima – ściśle według prawa.

²⁹ Super quo arrha iuri soluta. – Od czego zapłacono sądowi pamiętne.