| Język łaciński
| Skrót | Język polski |
|---|---|---|
| A curacatellae. |
| – psiarz |
| A lagena lereuus |
| – nalewacz |
| A potione |
| – podczaszy |
| A pugione |
| – giermek |
| A Punctis |
| – pisarz |
| A rationibus |
| – Podskarbii, Rachownik |
| A secretis |
| – sekretarz |
| A studijs |
| – nauczyciel |
| abcedrix |
| – nauczyciel |
| abenarius faber |
| – kotlarz |
| abiectarius |
| – stolarz |
| accola |
| – sąsiad |
| accumulator |
| – zbieracz |
| acicularius, acufex |
| – iglarz |
| actionarius |
| – kramarz |
| actuarius |
| – pisarz |
| acuciator |
| – szlifierz |
| acufex |
| – iglarz |
| acuminator |
| – szlifierz |
| acupicter |
| – hafciarz (na jedwabiu) |
| acupitor |
| – hafciarz |
| adiunct judicalis |
| – pomocnik sądowy |
| adjunctus ad officuim tributorum |
| – pomocnik w urzędzie podatkowym |
| adjuctus juditialis |
| – pomocnik sądowy, sekretarz |
| administrator |
| – ekonom, rządca |
| adumbrator |
| – rysownik |
| ad-vena |
| – przybysz, obcy,cudzoziemiec |
| advocatus | adv. | – adwokat, prawnik, wójt miejski |
| aedificator certa partis |
| – budowniczy pewnej części |
| aedilis |
| – budowniczy |
| aedituus |
| – kościelny, zakrystian |
| aerarius faber |
| – kotlarz, mosiężnik, ludwisarz, brązownik |
| aerarius praefectus |
| – poborca podatkowy |
| aerarius quaestor |
| – poborca podatkowy |
| aerarius vetaramentarius |
| – naprawiacz kotłów |
| agaso |
| – masztalerz |
| agicola | agr., agric. | – wieśniak |
| agicolae | agr. | – rolników |
| agit(t)arius |
| – kusznik, łucznik |
| agitator |
| – woźnica |
| agricola |
| – chłop (zwrot używany w II poł. XIXw.) lub ten który posiadał ziemię? |
| agripeta |
| – osadnik |
| albator |
| – blicharz (wybielacz płótna) |
| albicerdo |
| – białoskórnik |
| altoris |
| – żywiciel |
| altrix |
| – żywicielka |
| alumnus |
| – student, uczeń, wychowanek |
| alutarius cerdo |
| – jarzęcoskórnik, zamesznik |
| amanuensis |
| – pisarz, sekretarz |
| ambactus |
| – sługa, klient |
| amiger |
| – giermek |
| ampularius |
| – wytwórca butelek |
| anachoreta |
| – pustenik |
| ancilla |
| – służąca, dziewka |
| ancillam |
| – służącą |
| ancula |
| – posługacz, sługa, służąca |
| anicula |
| – staruszka |
| anicularius |
| – wytwórca sznurowadeł, pasków, klamer do książek |
| annonarius |
| – kupiec zbożowy |
| annularius faber |
| – płatnerz, zbrojownik, kotlarz |
| apiarius |
| – bartnik, pszczelarz |
| aplanus |
| – bartnik, pszczelarz |
| apothecarius |
| – aptekarz |
| apothecarius (medicamentum) |
| – aptekarz |
| apparitor |
| – dozorca, woźny |
| apsiaustu siuvejas |
| – krawiec (robiący płaszcze) |
| aquilex |
| – studniarz |
| arator |
| – oracz, rolnik, rataj, zagrodnik (pracujący też na folwarku), gbur, olęder |
| arcarius faber |
| – wytwórca skrzyń, stolarz |
| arator |
| – oracz, rolnik, chłop |
| arcarius faber |
| – wytwórca skrzyń, stolarz |
| archiater | arc | – lekarz |
| archidux |
| – arcyksiążę |
| archigenes | arc | – lekarz |
| architectorum |
| – architekt |
| architectus |
| – budowniczy |
| architriclini(-u)s |
| – szafarz, ekonom |
| arcuarius |
| – kusznik, łucznik |
| arcularius |
| – cieśla, stolarz |
| argetarius |
| – bankier |
| arinifusor |
| – ludwisarz |
| armifex |
| – płatnerz, kotlarz |
| armiger |
| – giermek |
| aromatopola |
| – kupiec korzenny |
| arrendator |
| – dzierżawca |
| artifex |
| – artysta |
| artifex calcarium |
| – ostrożnik |
| artifex loricarius |
| – rymarz |
| asesor |
| – asesor |
| assator |
| – kucharz |
| assessor |
| – ławnik |
| astrologus |
| – astrolog |
| atriensis |
| – oddźwierny |
| aucellator |
| – sokolnik |
| auceps |
| – ptasznik |
| aulaeorum opifex, aulaearius |
| – gobelinnik, szpalernik |
| aulicus |
| – dworzanin |
| aurifaber |
| – złotnik |
| auriga |
| – woźnica |
| aversor |
| – złodziej |
| Avus ex Xenodochio |
| – dziad z przytułku |
| baccalaureus |
| – bakałarz (uczony niższego stopnia, dziś nauczyciel) |
| baiulus |
| – posłaniec, tragarz |
| balistarius |
| – kusznik |
| balneator |
| – łaziennik, łaziebnik, łaziebny, właściciel łaźni |
| bapirifex |
| – papiernik (wytwórca papieru) |
| barbaricus |
| – hafciarz, tkacz jedwabiu |
| barbarius, barbitonsor |
| – cyrulik, fryzjer, golarz |
| becharius |
| – wytwórca pucharów i kubków z drewna |
| bergarius |
| – owczarz |
| bibilopegus |
| – introligator |
| bibliopola |
| – księgarz |
| bladarius |
| – kupiec zbożowy |
| bombard(ar)ius |
| – rusznikarz, puszkarz |
| bombicinator |
| – wytwórca jedwabiu |
| bractearius |
| – złotnik |
| brasiator |
| – słodownik |
| braxeator |
| – piwowar |
| braxatria |
| – piwowarka (lub żona piwiarza) |
| bubulcus |
| – wolarz |
| burggravius |
| – burgrabia |
| bursarius, bursifex |
| – kaletnik (wytwórca toreb) |
| cacubarius |
| – kaflarz |
| caduceator |
| – budowniczy dróg i mostów, pośrednik |
| caelator |
| – grawier |
| ceamentarius |
| – murarz |
| calc(-k)ar(-l)iator |
| – ostrożnik |
| calcarius |
| – wytwórca wapna, spotykane też szewc |
| calcographus |
| – drukarz |
| calculator |
| – rachmistrz |
| caldearius |
| – kotlarz |
| califex |
| – konwisarz (wytwórca kielichów) |
| calopedarius |
| – wytwórca chodaków z drewna |
| calvarius |
| – gwoździarz (wytwórca gwoździ) |
| cambiator |
| – wekslarz |
| camerarii |
| – komornika |
| camerarius |
| – szambelan, podkomorzy królewski, komornik, ale także: zarządzający dobrami, majątkiem |
| caminarius |
| – kominiarz |
| campiductor |
| – hetman polny |
| cancellarius |
| – kanclerz |
| caminarius |
| – kominiarz |
| candidarius |
| – blicharz (rzemieślnik wybielający płótna) |
| caniparius |
| – kelner |
| cantafusor, cantrifusor |
| – konwisarz |
| cantor |
| – śpiewak |
| capillamentarius |
| – perukarz |
| capitaneus |
| – starosta |
| capsarius |
| – pudełkarz |
| carbonarius |
| – węglarz (wypalający węgiel drzewny) |
| carminarius |
| – gręplarz (np. wełny) |
| carnarius |
| – rzeźnik |
| carnifex |
| – kat, rzeźnik, ubojnik (zajmujący się ubojem) |
| carpentarius |
| – cieśla, stelmach, kaletnik |
| carrucarius |
| – woźnica |
| casarius |
| – wieśniak |
| casarii |
| – wieśniaka, fornala przy dworze, komornika |
| castellanida |
| – kasztelanic |
| castellanus |
| – kasztelan, grododzierżca |
| castrametator |
| – oboźny |
| castrator |
| – rzezak bydła |
| catopticus |
| – wytwórca luster |
| caupo |
| – karczmarz (właściciel oberży), handlarz |
| cauponarii |
| – karczmarza |
| cauponissa |
| – karczmarka (żona karczmarza?) |
| causidicus |
| – adwokat, obrońca, prawnik |
| cechmagister |
| – cechmistrz |
| cellarius |
| – piwniczy |
| cementarius |
| – murarz |
| cerdo |
| – grabarz skór |
| careficiarius |
| – woskarz |
| carevisarius |
| – piwowar |
| cervillarius |
| – płatnerz, wytwórca hełmów |
| cesarius |
| – wieśniak, fornal przy dworze |
| cetarius |
| – handlarz ryb |
| chalkographus |
| – miedziorytnik |
| chelista |
| – skrzypek |
| chirothecarius |
| – rękawicznik |
| chirurgus |
| – chirurg |
| chymater |
| – alchemik |
| cingularius |
| – paśnik |
| circulator |
| – włóczęga |
| circumspectus |
| – poważany, znakomity, otoczony czcią (w księgach sądowych i parafialnych określenie ubogiego rzemieślnika) |
| cistarius |
| – wytwórca skrzyń |
| ciusor |
| – kowal |
| cives |
| – obywateli |
| civis |
| – mieszczanin, obywatel |
| civis(s)a |
| – obywatelka |
| civitatenses |
| – mieszczanie |
| clacarius |
| – szewc |
| claustrarius, claviger |
| – klucznik, szafarz |
| clibanarius |
| – zdun |
| cloacarius |
| – czyściciel kloak |
| cmet(h, n)o |
| – kmieć; chłop, poddany; (gospodarz na 1 lub więcej łanie, we wsiach wołoskich ważniejszy właściciel) |
| cmet(h, n)a in loco | cmet. in loco | – kmiecia na miejscu (mieszkającego w tej parafii) |
| cmethona |
| – chłopka, wieśniaczka |
| cmetone |
| – kmiecia |
| cmethonis |
| – kmiecia |
| clusor |
| – kowal podkuwacz |
| coactiliarius |
| – kapelusznik, pilśniarz (spilśniający wełnę króliczą) |
| coctricem aulicam |
| – kucharką dworską |
| coctor |
| – piwowar |
| cocus aulicus |
| – kucharz dworski |
| cocus |
| – kucharz |
| Col(l)ator |
| – farbiarz |
| collector |
| – poborca podatkowy |
| colona |
| – wieśniaczka |
| colonellus |
| – pułkownik |
| colonista |
| – kolonista |
| colonus (colono) | col. | – 1. dzierżawca gruntu, 2. Śr. chłop, tzw. zagrodnik, 3. rataj - robotnik wiejski nie posiadający roli; w późniejszych wiekach - ubogi chłop; kolonista, osadnik, kmieć |
| colonus praeposituralis ( colono praepositurali) |
| – kmieć w majątku koscielnym |
| colonus privilegiatus (colono privilegiatio) |
| – czynszownik chałupnik |
| colonus tugurialis (colono tuguriali) |
| – chałupnik |
| colorator |
| – farbiarz |
| commisarius | com. | – komisarz, namiestnik |
| commisarius urbanalis |
| – komisarz miejski |
| commutator aerarius publicus | com. aer. publ. | – publiczny poborca weksli, urzędnik skarbowy, komisarz skarbu (wolne tłumaczenie) |
| condimentarius |
| – kupiec korzenny |
| conductitius |
| – najemnik, wyrobnik |
| conflator |
| – hutnik (wytapiacz rudy) |
| consilarius |
| – rajca |
| consiliarius |
| – rajca, radny (członek rady miejskiej) |
| consitor |
| – siewca |
| consul |
| – burmistrz (w prawie magdeburskim), rajca |
| contegulator |
| – dekarz |
| convictor |
| – strawnik |
| cooperator hujus |
| – współpracownik miejscowy (lub w. tegoż) |
| coqua |
| – kucharka |
| coquus |
| – kucharz |
| corarius |
| – garbarz |
| corbo |
| – koszykarz (wytwórca koszy) |
| cordarius |
| – powroźnik (wytwórca powrozów, sznurów) |
| coreator, coriarius, coriator |
| – skórnik, grabarz, szewc |
| coriarius |
| – garbarz |
| corrigiarius |
| – rymarz |
| cosetha |
| – żniwiarz (?) |
| cotiarius |
| – szlifierz (ostrzący narzędzia) |
| cribrarius |
| – sitarz |
| cremati faber |
| – gorzelanny |
| crumenanus, crumenarius |
| – kaletnik, tasznik |
| crustularius, cupendinarius |
| – ciastkarz, cukiernik |
| culcitarius |
| – krawiec (robiący płaszcze z materiału) |
| cultellarius, cultellifaber, cultrifex |
| – nożownik |
| cunicularius |
| – gwarek, sztolnik |
| cuparius, cupanus |
| – bednarz |
| cupendinarius |
| – ciastkarz, cukiernik |
| curator |
| – opiekun, proboszcz, dozorca |
| curator medici |
| – lekarz |
| currifex |
| – stelmach, kołodziej |
| curruarius |
| – wytwórca wozów, stelmach |
| cursoris |
| – goniec |
| custos |
| – stróż, opiekun, obrońca, strażnik, kustosz |
| custos agrorum |
| – polowy (nadzorował prace w polu) |
| custos lignorum |
| – dozorca lub stróż składu drewna opałowego |
| custos silva(e) |
| – stróż lasu, gajowy |
| custos sylvarum |
| – strażnik leśny (czyli gajowy, borowy ?) |
| custos viarum regiarum |
| – strażnik dróg królewskich |
| danista |
| – lichwiarz |
| dapifer |
| – stolnik |
| dapiferides |
| – stolnikowicz, czyli syn stolnika |
| deauratot |
| – pozłotnik |
| deglubitor |
| – rakarz, hycel |
| delineator ad via ferream |
| – rysownik (projektant?) przy drodze żelaznej |
| depositori lignorum |
| – wyładowujący drewno, zarządca składu drewna |
| destitutio |
| – zawód |
| dimensor |
| – szynkarz |
| disceptator |
| – sędzia, rozjemca |
| discipulus |
| – uczeń, student |
| dispensator |
| – szafarz, rządca |
| diurnista |
| – robotnik dniówkowy |
| doctor |
| – nauczyciel |
| doctor utriusque juris |
| – doktor praw obojga |
| domesticus |
| – służąca |
| doleator |
| – bednarz |
| doliarius |
| – bednarz |
| domina |
| – gospodyni domowa |
| dominator |
| – władca |
| dominus | d | – władca, gospodarz, pan |
| drezna |
| – tokarz |
| ductor arcularioum in fabrica |
| – nadzorca stolarzy (wytwórców skrzynek) w fabryce |
| ductor machinae |
| – obsługujący maszynę (?) |
| dominus |
| – władca, gospodarz |
| dulciarius |
| – cukiernik |
| dux |
| – książę |
| dux exercitus |
| – hetman |
| dux machinae |
| – obsługujący maszynę (?) |
| economus |
| – ekonom (rządca) |
| ederitarius |
| – dentysta |
| ejus domicilium |
| – "miejscowy" tj. z tej samej parafii (miejsce urodzenia i zamieszkania) |
| ensifex czy ensifer |
| – płatnerz, miecznik |
| ephipparius |
| – siodlarz |
| eques |
| – rycerz |
| equicius |
| – handlarz koni |
| eremita |
| – pustelnik |
| ergastularius |
| – strażnik więzienia |
| erronis |
| – włóczęga |
| eruginator |
| – miecznik (szlifierz mieczy) |
| erus |
| – właściciel (pan domu) |
| exactor |
| – poborca podatkowy |
| exactor (tributoris) |
| – poborca podatkowy |
| excoriator |
| – rakarz, hycel, oprawca |
| faber |
| – rzemieślnik, kowal |
| faber ferri |
| – kowal żalaza |
| faber lignarius |
| – cieśla |
| faber murarius |
| – murarz |
| falcarius |
| – kowal kos |
| falconarius |
| – sokolnik |
| famata |
| – sławetna |
| famati |
| – sławetnego (mieszczanina) |
| Famatorum | F | – sławetnych |
| famatus | famatt, fam. | – sławetny (w księgach sądowych i parafialnych określenie mieszczan), okrzyczany, osławiony |
| famella |
| – służąca |
| famosus | Fame | – sławetny (mieszczanin) |
| famulans Villanus |
| – służący wieśniak |
| famulus | famul. | – parobek, sługa; (pracownik gospodarski lub folwarczny) |
| famulum |
| – parobka |
| famulus aulicus |
| – służący dworski |
| famulus ecclesiae |
| – kościelny (służący w kościele) |
| feber ferri |
| – kowal żelaza, ślusarz (pracownik kuźni) |
| feniseca |
| – kosiarz, żniwiarz |
| ferri fa(r)ber |
| – kowal żelaza |
| fibulator |
| – guzikarz, wytwórca okuć |
| figulus |
| – garncarz, kaflarz |
| filicarius |
| – brukarz, kamieniarz |
| fistulator |
| – flecista |
| flator |
| – wytapiacz, hutnik |
| flaviarius |
| – safiannik |
| flebotomarius |
| – felczer |
| forestarius |
| – leśniczy |
| fornacarius, furnarius |
| – zdun |
| fossarius |
| – górnik, kopacz, grabarz |
| fosfor |
| – kopacz, rolnik, górnik, grabarz, człek nieuczony, rozpustnik |
| fossor montanus |
| – górnik (kopacz żupny) |
| fragulator, frenifex |
| – kaletnik, tasznik |
| fragulator, frenifex |
| – kaletnik, tasznik |
| frenarius |
| – rymarz |
| frenifex |
| – rymarz |
| frumentarius |
| – kupiec zbożowy |
| frumitor |
| – garbarz skór |
| fullo |
| – folusznik, wałkarz |
| funarius |
| – powroźnik |
| funicularius |
| – wytwórca sznurowadeł, pasków, klamer do książek |
| funista |
| – powroźnik |
| furnarius |
| – zdun |
| fusor |
| – konwisarz, odlewnik |
| fusor tormentorum |
| – ludwisarz |
| gangaba |
| – tragarz |
| garcifer |
| – kucharz |
| gemmarius |
| – jubiler |
| generalis |
| – generał |
| Generosus Domina | GD | – Szlachetnie Urodzony(-a) |
| Generosa | Gsa | – Urodzona |
| Generosorum | Gnsoru | – Urodzonych |
| Generosus | Gnosus lub G. | – Urodzony (szlachetny tj. szlachcic, właściciel wsi, wspaniałomyślny, zacny; szlacheckiego pochodzenia; w księgach sądowych i parafialnych określenie urzędników ziemskich i szlachty) |
| Generosus ac Magnificus Dominus | GMD | – JWP czyli Jaśnie Wielmożnego Pana/Panią |
| geometra |
| – mierniczy |
| germagenum |
| – kaflarz |
| gerulus |
| – tragarz |
| gestator |
| – tragarz |
| gezefilaceus |
| – osoba zbierająca dawniej w kościele datki od wiernych |
| girator |
| – włóczęga |
| gladiarus |
| – wytwórca kling, mieczownik |
| glebator |
| – studniarz |
| glulinator |
| – introligator |
| Gnosa |
| – Wielmożna (szlachetnie urodzona) |
| Gnosor |
| – Wielmożny (szlachetnie urodzony) |
| Gnosorum |
| – Wielmożni (szlachetnie urodzeni) |
| grammaticus |
| – nauczyciel (nauczyciel gramatyki) |
| grassans |
| – rozbójnicy |
| grutarius |
| – producent lub kupiec kasz i ziemiopłodów |
| guardianus |
| – strażnik |
| haeres |
| – dziedzic |
| haragius |
| – magik, kuglarz |
| harpator |
| – harfiarz |
| herbarius |
| – zielarz |
| heres |
| – dziedzic |
| histrio |
| – aktor |
| Honesta | Hon | – uczciwa |
| Honesti | Honest | – uczciwego |
| Honestis | H | – uczciwi |
| Honestorum | Hstorum, Hone, H | – uczciwych |
| honestus | Hone | – uczciwy (określenie rolnika z małego miasteczka lub rzemieślnika wiejskiego) |
| honoratus |
| – zacny, patrycjusz |
| horolgifex |
| – zegarmistrz |
| horologius |
| – zegarmistrz |
| hortulami cameralis |
| – komornik zagrodnika |
| hortulanus | hort. | – dokładne określenie ważności we wsi; ogrodnik; zagrodnik (właściciel chałupy z kawałkiem ziemi, właściciel chałupy z kawałkiem ogrodu, chałupnik – właściciel chałupy), chłop bezrolny, rataj, robotnik wiejski nie posiadający własnego pola ani inwentarza |
| hortulana |
| – żona zagrodnika |
| hortulani |
| – zagrodnika |
| hortulani liberi |
| – wolnego ogrodowego |
| hospes publicus |
| – karczmarz |
| huragius |
| – magik, kuglarz |
| iaculator |
| – błazen kuglarz |
| illustrissimus ac magnificus |
| – jaśnie wielmożny, w Średniowieczu użwano przymiotnika illustris dla określenia rodzin książęcych; illustrissimus (-a, -um) używano w stosunku do najwyższych magnatów |
| Illustrissimus ac Magnificus Dominus | IDM | – Jaśnie Wielmożny Pan, Najjaśniejszy Pan |
| impressor |
| – drukarz |
| imprimatorus |
| – drukarz |
| incensator sub machinam viae ferreae | incensator sub machinam v fer | – palacz kolejowy |
| incisor |
| – krawiec, krojczy |
| iudex |
| – sędzia |
| indusiarius |
| – krawiec koszul |
| infector |
| – farbiarz |
| inspector |
| – dozorca |
| instygator |
| – instygator |
| institor |
| – kramarz |
| instmann |
| – pachołek |
| instructor |
| – nauczyciel, instruktor |
| inwigilator in fabrica |
| – stróż pilnujący w fabryce |
| invigilator via ferrea |
| – kontroler (strażnik) kolejowy (kolei) |
| ioculator |
| – błazen, kuglarz, oszust |
| inquilina |
| – komornica |
| inquilinus | inquil. | – komornik, kątnik (ubogi chłop mieszkający u innego gospodarza/chłopa, pracownik folwarku), chłop pańszczyźniany, lokator |
| iudex |
| – sędzia |
| iurista |
| – prawnik |
| judex castrensis (iudex castrensis) |
| – sędzia grodzki |
| judex terra |
| – sędzia ziemski |
| judex terrestris (iudex terrestris) |
| – sędzia ziemski |
| judiciska terra ? |
| – sędzina ziemska |
| labor |
| – pracowity (chłop, gospodarz) |
| laborator |
| – wyrobnik, pracownik |
| laboratorem in fodinis sulfuranis |
| – pracowniku w kopalniach siarki |
| laboriosa |
| – pracowita |
| laboriosi | L | – pracowici |
| laboriosi | Lab., L | – pracowitego (dopełniacz) |
| laboriosis |
| – pracowitych |
| laboriosorum | LL | – pracowitych |
| laboriosus | L lub Lab | – pracowity (w księgach sądowych i parafialnych określenie chłopów) |
| laceur |
| – wyplatacz koszyków |
| lacticinator |
| – mleczarz |
| laganator |
| – wytwórca butelek |
| lamficus sator |
| – zamszownik |
| laminarius |
| – blacharz |
| laminifex |
| – blacharz |
| lancinarius |
| – płatnerz |
| lanifex |
| – sukiennik |
| lanio |
| – rzeźnik |
| lanitextor |
| – sukiennik (wytwórca materii z wełny owczej) |
| lanius |
| – rzeźnik |
| lanifex |
| – sukiennik |
| lapicida |
| – kamieniarz |
| lapidarius |
| – kamieniarz |
| lapsator |
| – szlifierz |
| laterarius |
| – strycharz (wypalacz dachówek), ceglarz |
| laterator |
| – strycharz (wypalacz dachówek), ceglarz |
| lavandarius |
| – pracz |
| lectistrator |
| – łożniczy |
| legalarius |
| – dachówkarz, ceglarz |
| legatus |
| – poseł delegat |
| lena |
| – stręczycielka |
| librarius |
| – księgarz |
| lictor |
| – woźny, sługa miejski |
| ligator |
| – bednarz (wytwórca beczek) |
| lignarius |
| – cieśla, stolarz, kołodziej |
| liganrius faber |
| – cieśla |
| lignator |
| – cieśla, stolarz, kołodziej |
| lignifaber |
| – cieśla, stolarz, kołodziej |
| ligularius |
| – wytwórca sznurków i sznurowadeł |
| limbolarius |
| – pasamonik, szmuklerz |
| linarius |
| – handlarz pakuł i konopii |
| linifex |
| – płóciennik |
| lintearius |
| – handlarz pakuł i konopii |
| lithostrator |
| – brukarz |
| lodex |
| – sukiennik (krawiec płaszczy) |
| lolarius |
| – rymarz |
| lorifex |
| – płatnerz |
| lutifigulus |
| – garncarz |
| lutorissa |
| – praczka |
| lychnopoeus |
| – świecarz |
| Macellarius |
| – rzeźnik, handlarz mięsem |
| Mactator |
| – rzeźnik, handlarz mięsem |
| Magister |
| – nauczyciel, mistrz |
| magister (scholae) |
| – nauczyciel |
| magister civium |
| – burmistrz |
| magister scholae |
| – nauczyciel (nauczyciel dyplomowany) |
| magister stabuli |
| – koniusz wielki |
| magister vigilianus (vigiliarius) |
| – nadstróż |
| Magnifici |
| – Wielmożni |
| Magnificorum | Maficor | – Wielmożnych |
| Magnificus |
| – Wielmożny (w księgach sądowych i parafialnych określenie senatorów w dawnej Polsce), urzędnik grodzki lub ziemski; wspaniały, świetny, okazały |
| Magnifica Domina | MD | – Wielmożna Pani |
| Magnificus Dominus | MD | – Wielmożny Pan |
| magnus mareschaleus |
| – marszałek wielki |
| malleator |
| – kowal podkuwacz |
| manicarius |
| – rękawicznik |
| mansuarius |
| – chłop, zagrodnik |
| marchio |
| – margrabia |
| mareschaleus |
| – marszałek |
| marinarius |
| – marynarz |
| marsuparius |
| – kuśnierz, miechownik |
| marsupiator |
| – rękawicznik, tasznik |
| massarius |
| – dzierżawca, zarządca |
| materfamilias |
| – gospodyni |
| materialista |
| – handlarz |
| matiarus |
| – wędliniarz |
| medicus |
| – medyk, lekarz |
| mediastinus |
| – stróż domowy oraz sługa do najpodlejszych posług |
| mellicida |
| – bartnik, pszczelarz (hodowca pszczół) |
| membranarius |
| – wytwórca pergaminu, pergaminnik |
| mendicans |
| – żebraczka |
| mendicant |
| – żebrak |
| mendicus |
| – żebrak, bezdomny, biedny |
| mensarius |
| – bankier |
| mensator |
| – stolarz (wytwórca stołów) |
| mercator |
| – kupiec |
| mercenaire |
| – robotnik najemny, płatny, najemnik; żołnierz najemny |
| mercenaria |
| – robotnica najemna |
| mercenarius |
| – pracownik najemny lub sezonowy (pracuje codziennie podczas żniw) |
| mercenarius diurnus |
| – robotnik dniówkowy, najemnik |
| meretrix |
| – prostytutka |
| messor |
| – żniwiarz |
| messor metator |
| – probierz |
| mil(l)es |
| – żołnierz |
| miles ad tempus dimissus ? |
| – żołnierz czasowo zwolniony? |
| miles dimissus |
| – żołnierz zwolniony |
| mil(l)es reservalis |
| – żołnierz rezerwista |
| mililus gregris |
| – żołnierz |
| mimula |
| – tancerka |
| Minister |
| – sługa, służący |
| ministerialis |
| – woźny sądowy |
| ministerialis generalia |
| – woźny generalny |
| ministerialis iustitiae (instantiae?) parsimonii | ministerialis iust parsimonii | – woźny w sądzie sprawiedliwości??? |
| minutor |
| – felczer |
| molendarius czy mol(l)itoris ? |
| – młynarz |
| monitor |
| – młynarz |
| monetarius |
| – mincarz (pracownik wyrabiający monety) |
| montani salini |
| – górnika solnego |
| montanista |
| – górnik, górnik solny |
| murarius |
| – murarz (ogólnie bez podawania specjalności) |
| murator |
| – murarz (ogólnie bez podawania specjalności) |
| musicus |
| – muzyk |
| musicus (instrumentalis) |
| – muzyk, kapelmistrz |
| mutarius |
| – celnik |
| nauta |
| – żeglarz, marynarz, flisak |
| navector |
| – przewoźnik |
| netor |
| – krawiec (mężczyzna który szyje) |
| netric |
| – szwaczka (kobieta która szyje) |
| nigricerdo |
| – czarnoskórnik |
| nobilis | Nob. | – szlachetny (właściciel części wsi lub dzierżawca, ogólnie szlachcic) |
| nobilis(s)a | Nob. | – szlachcianka |
| Nobilitor |
| – Szlachetnie |
| nodator |
| – guzikarz (wytwórca guzików) |
| notarius |
| – pisarz, notariusz, pisarz grodzki lub ziemski |
| nummularius |
| – mincerz |
| nuntius |
| – posłaniec, listonosz, goniec, doręczyciel |
| nutricula |
| – mamka |
| nutrix |
| – mamka |
| Oberletnanus |
| – porucznik |
| obsequa |
| – służąca |
| obste(t)rix | obst. | – położna, akuszerka (odbierająca dziecko) |
| obste(t)rix nulla praesens | obst. nulla praesens | - położna, akuszerka (żadna odbierająca czyli nieobecna przy porodzie) |
| obste(t)rix partui praesens | obst. partui praesens | - położna, akuszerka (odbierająca dziecko czyli obecna przy porodzie) |
| oeconomus |
| – ekonom |
| oenopola |
| – sprzedawca win |
| officialis |
| – oficjalista (urzędnik dworku szlacheckiego, magnackiego) |
| olearius |
| – olejarz |
| operarium |
| – robotnika, wyrobnika |
| operarius |
| – wyrobnik (pracownik najemny, najemnik) |
| operator |
| – wyrobnik (pracownik najemny, najemnik) |
| opifex |
| – rzemieślnik |
| opilio czy ovilo ? |
| – owczarz |
| opilionis |
| – pasterz owiec |
| oppidana |
| – mieszczka (mieszkanka małego miasta, warowni) |
| oppidanus |
| – mieszczanin, obywatel |
| organarius |
| – organista |
| organarij |
| – organisty |
| ostiarius |
| – strażnik przy bramie, klucznik |
| ovilione |
| – owczarza |
| ovilionis |
| – owczarz |
| paedagogus |
| – nauczyciel (pedagog) |
| palatinida |
| – wojewodzic |
| palatinus |
| – wojewoda |
| panes fabricanus inwigilator |
| – pracował przy strażniku fabrycznym |
| panifex |
| – piekarz |
| pannarius |
| – sukiennik |
| pannicida |
| – krawiec sukienny |
| pannifices |
| – tkacze |
| pannisor |
| – postrzygacz sukna (strzygący kłaczki po wyczesaniu sukna tkanego z wełny ostami) |
| pannitextores |
| – tkacze |
| pantolopa |
| – kupiec |
| papyrifex |
| – papiernik |
| parchanista |
| – barchannik |
| passamentarius |
| – pasamonik, szmuklerz |
| pastellator |
| – wytwórca patelni, panwisarz |
| pastor |
| – pasterz, proboszcz, pastuch |
| pastor pecudum |
| – skotarz, pastuch |
| pauper |
| – biedak |
| pectinator |
| – gręplarz |
| pedagogus |
| – nauczyciel (pedagog) |
| pellarius |
| – kuśnierz |
| pellio, pellifex, pellifactor |
| – kuśnierz |
| pelviarius, pelvifex |
| – miednicznik, kotlarz |
| penesticus |
| – handlarz starzyzną |
| penfex |
| – snycerz (rzemieślnik wykonujący ozdoby w drewnie) |
| pennarum structor, pennifex |
| – wytwórca skrzydeł husarskich i ozdób z piór |
| pensionatus |
| – dzierżawca, najemca czynszowy |
| per illustris | per Illris | – Przez (jaśnie) oświeconego |
| perator |
| – kuśnierz, miechownik |
| preceptor |
| – odbiorca, użytkownik |
| perceptor magistratualis |
| – piastujący godność wyższy urzędnik |
| pergamenarius |
| – wytwórca pergaminu, pergaminnik |
| perifex |
| – snycerz |
| pharetrator |
| – wytwórca kołczanów i sajdaków |
| pharmacopola |
| – aptekarz |
| pictaciarius |
| – łatacz |
| pictor |
| – malarz |
| pictor parietura |
| – malarz pokojowy |
| pilearius, pileo, poleator |
| – kapelusznik, czapnik |
| pincerna |
| – cześnik, podczaszy |
| pinsor |
| – śrutownik (wytwórca śrutu) |
| pirarius |
| – kaletnik (wytwórca torebek skórzanych) |
| piscator |
| – poławiacz, rybak, wędkarz |
| pistor |
| – piekarz (chleb, bułki) |
| pistrinus |
| – młynarz |
| pixidarius |
| – puszkarz |
| planus |
| – włóczęga |
| plaustrarius |
| – kołodziej, stelmach |
| plastes |
| – rzeźbiarz, snycerz |
| plebaeus |
| – plebejusz |
| plebeius |
| – gminowy, pospolity lub "należący do niskiego stanu, ten który nie posiadał ziemi ?" |
| plumbarius |
| – konwisarz |
| pocillator |
| – cześnik, podczaszy |
| polentarius |
| – słodownik, krupiarz |
| Policiei? vigil |
| – stróż policyjny, posterunkowy |
| polio |
| – płatnerz, zbrojownik |
| politor |
| – szlifierz |
| pollinctor |
| – właściciel zakładu pogrzebowego |
| pomarius |
| – handlarz owoców |
| popinarius, popinator |
| – kucharz |
| possessor |
| – dziedzic, dzierżawca |
| preceptor |
| – kierownik szkoły, nauczyciel |
| praeceptor scholae |
| – kierownik szkoły |
| praeco |
| – woźny sądowy |
| praefectus |
| – zarządca, zwierzchnik |
| praefectus cohortis |
| – kapitan |
| praefectus cubiculi |
| – podkomorzy nadworny |
| praefectus culinae |
| – kuchmistrz |
| praefectus pontium |
| – mostowniczy |
| praefectus salinarum |
| – żupnik |
| praefectus stabuli |
| – koniuszy |
| praesidium |
| – strażnik |
| praetor |
| – wójt miejski |
| praeses stationis via ferrea |
| – kierownik stacji drogi żelaznej, zawiadowca |
| praxator |
| – piwowar |
| princeps militum |
| – hetman |
| prista |
| – drwal |
| privatus |
| – prywaciarz (?) |
| procarius |
| – świniopas (pasący świnie) |
| proconsul |
| – burmistrz, rajca miejski |
| procurator |
| – zastępca |
| professor |
| – nauczyciel akademicki |
| promocondus |
| – piwniczy, szafarz |
| promus |
| – kuchmistrz, klucznik |
| propola |
| – handlarz |
| propugnator |
| – obrońca, opiekun |
| proreta |
| – dowódca statku |
| propietarius agri |
| – właściciel ziemi, pola |
| providus |
| – rozsądny, mądry, przezorny (w księgach sądowych i parafialnych określenie ubogiego rzemieślnika) |
| proxator |
| – piwowar |
| proxeneta |
| – pośrednik handlowy |
| psecas |
| – fryzjerka |
| pubes |
| – dojrzały, dorosły |
| puer exercitus |
| – ciura, luzak |
| purgator caminorum |
| – kominiarz |
| pyrarius |
| – prochownik |
| ratiocenatis |
| – rachmistrz |
| readarius |
| – woźnica |
| rector scholae |
| – kierownik szkoły |
| reddituarius |
| – dzierżawca |
| redemptor |
| – handlarz |
| referendarius |
| – referendarz |
| reflektor |
| – druciarz |
| regens |
| – regent |
| regimentarius |
| – regimentarz |
| registrator |
| – regestrant |
| remex |
| – wioślarz, marynarz |
| rusticus |
| – wieśniak |
| restiarius, restio |
| – wytwórca lin okrętowych, powroźnik |
| revenditor librorum |
| – księgarz |
| rhedarius |
| – kołodziej, stelmach |
| ribaklus |
| – włóczęga, organista, bakałarz |
| ribaldus |
| – rybałt, organista, bakałarz |
| ribaldus |
| – włóczęga, organista, bakałarz |
| rotifex |
| – kołodziej |
| rotifex |
| – kołodziej, stelmach |
| rubricerdo |
| – czerwonoskórnik |
| rufficerdo |
| – czerwonoskórnik, kordebanik |
| ruffifusor |
| – ludwisarz |
| rurensis |
| – rolnik |
| rurigena |
| – wieśniak |
| ruscitus |
| – rolnik |
| saccarius |
| – kuśnierz, miechownik |
| safiaticus |
| – safiannik |
| saga |
| – czarownica |
| sagittarius |
| – łucznik, wytwórca strzał |
| salarius |
| – warzelnik soli |
| Sale(-i)narius |
| – górnik w kopalni soli |
| salicida |
| – prasol, solarz |
| salifex |
| – handlarz soli |
| salinator |
| – handlarz soli, żupnik |
| salpista |
| – trębacz |
| salsamentarius |
| – śledziarz, solarz |
| samiator |
| – szlifierz |
| sartor |
| – krawiec |
| sartorissa |
| – krawcowa |
| sator |
| – siewca |
| scabinus |
| – ławnik |
| scandularius |
| – gonciarz |
| scholirega |
| – nauczyciel (dosłownie: zarządca szkoły) |
| sclopetarius |
| – strzelec |
| scoparius |
| – zamiatacz ulic |
| scriba |
| – pisarz |
| scriniarius oraz |
| – boazernik, stolarz, archiwista, pieczęciarz |
| scrutarius |
| – handlarz starzyzną |
| sculptor |
| – snycerz |
| scultetus |
| – sołtys, wójt |
| sculteti(s) |
| – sołtysa |
| secretarius |
| – sekretarz |
| secretarius Consiliarii Status |
| – sekretarz radcy stanu |
| sector |
| – górnik solny |
| sellarius |
| – siodlarz |
| sellator |
| – siodlarz |
| semi-cmetho |
| – półkmieć (gospodarz na połowie łana) |
| semicmethonis |
| – półkmiecia |
| semicmethonissa |
| – półkmieciowa |
| senator |
| – senator |
| senex |
| – starzec |
| sequestrator |
| – egzekutor, komornik (urzędnik ściągający przymusowo należności od dłużników) |
| serarius |
| – tracz (ewentualnie ślusarz) |
| serator |
| – ślusarz |
| sericarius |
| – wytwórca jedwabiu, jedwabniczarz |
| serifaber |
| – ślusarz |
| serifex |
| – wytwórca jedwabiu, jedwabniczarz |
| serifex |
| – wytwórca jedwabiu |
| serrarius |
| – tracz |
| serrator |
| – tracz |
| serva |
| – służąca |
| servus |
| – sługa |
| servus aulae |
| – sługa dworski, folwarczny |
| servus aulicus |
| – sługa dworski, folwarczny |
| Servus oppidi |
| – sługa ???? |
| signifer |
| – chorąży |
| silicarius |
| – brukarz |
| silvanus |
| – leśniczy ?, borowy, gajowy |
| similarius |
| – piekarz białego chleba (np. bułki) |
| simulator |
| – fałszerz, kopista, czasami partacz |
| skandularius |
| – gonciarz |
| speciarus |
| – kramarz korzenny |
| spectabilis |
| – znakomity, dostojny (w księgach sądowych i parafialnych określenie patrycjusza z dużego miasta) |
| speculator |
| – stróż, wartownik |
| sportularius |
| – koszykarz |
| stametor |
| – kamieniarz |
| stannarius |
| – konwisarz, kotlarz |
| staterarius |
| – kaletnik, powroźnik |
| stationarius |
| – kramarz |
| statuarius |
| – rzeźbiarz |
| stipus |
| – żebrak |
| stratarius |
| – siodlarz |
| structor |
| – murarz, tynkarz |
| subcamerarius |
| – podkomorzy |
| subdapifer |
| – podstoli |
| subditum |
| – poddanego |
| subditus |
| – poddany |
| subjudex |
| – podsędek |
| subpraefectus stabuli |
| – podkoniuszy |
| subsigniler |
| – podchorąży |
| subulcus |
| – świniopas |
| succamerarius |
| – podkomorzy nadworny |
| sufferator |
| – kowal, podkuwacz |
| supplicant |
| – biedak |
| supremum dux exercituum |
| – hetman wielki |
| sutor |
| – szewc |
| sylwator |
| – leśniczy, borowy, gajowy |
| tabellarius |
| – posłaniec, listonosz |
| tabelnarius |
| – karczmarz |
| tabernalis arrendator |
| – arendarz karczmy, dzierżawca karczmy |
| talemetarius |
| – piekarz |
| tector |
| – dekarz (spotykane jako tynkarz) |
| tegularius |
| – dachówkarz, ceglarz (wytwórca dachówek) |
| telonarius |
| – celnik |
| teloneator |
| – celnik |
| tenutarius |
| – dzierżawca |
| textor |
| – tkacz, sukiennik |
| thesaurarius |
| – skarbnik, podskarbi |
| tibialius |
| – pończosznik |
| tibialus |
| – pończosznik |
| tinctor |
| – farbiarz |
| tivunus |
| – ciwun, włodarz |
| tomeator |
| – tokarz |
| tomeator tomio |
| – tokarz |
| tomio |
| – tokarz |
| tonsor |
| – rytownik ale i fryzjer, golibroda |
| torarius |
| – pielegniarz |
| toreutes |
| – grawer |
| torifex |
| – płatnerz |
| tormentarius |
| – ludwisarz |
| tornator |
| – tokarz |
| tortor |
| – kat |
| tribunus |
| – wojski |
| tritor |
| – młocarz |
| tonarius |
| – bednarz |
| tunnarius |
| – bednarz |
| tutor |
| – opiekun |
| tyropola |
| – handlarz sera |
| unguentarius |
| – perfumiarz, wytwórca maści |
| urinator |
| – nurek |
| urnarius |
| – zdun |
| urnilor |
| – garbarz |
| usor |
| – konwisarz, odlewnik |
| usor tormentorum |
| – ludwisarz |
| usuranius |
| – lichwiarz |
| utrique |
| – obaj sołtysi |
| uxor custos pontis |
| – żona strażnika mostów |
| uxor inquilinus |
| – żona komornika |
| uxor praepositi |
| – żona naczelnika |
| uxor voleari |
| – żona wolarza (łacina makaroniczna) |
| vadi(u)s |
| – poręczyciel |
| validus |
| – możny |
| valcata |
| – włóczęga |
| valvarius |
| – klucznik, szafarz |
| vecesgerens |
| – namiestnik |
| vector |
| – woźnica |
| venator |
| – myśliwy ale i łowczy |
| venator aulicus |
| – łowczy nadworny |
| venditor |
| – kupiec |
| Vennatorissa Terra Lomsensi
|
| – Łowczyni ziemi łomżyńskiej |
| ver egregius |
| – mąż znamienity: uczony, lekarz, filozof |
| ver excellens |
| – mąż znamienity: uczony, lekarz, filozof |
| vespillo |
| – grabarz, karawaniarz (ten kto wynosi zmarłych), profanator grobów (kto je znieważa) |
| vestiarius |
| – krawiec |
| vestiplica |
| – praczka |
| vetcrinarius |
| – weterynarz |
| vexillifex |
| – chorąży |
| viator |
| – komiwojażer |
| vicanus |
| – wieśniak |
| vicarius |
| – namiestnik |
| vicarius vexilliferi |
| – podchorąży |
| vice-cancellarius |
| – podkanclerzy |
| vice-capitaneus |
| – podstarości |
| vice-palatinus |
| – podwojewodzi |
| viego |
| – bednarz |
| vietor |
| – bednarz |
| vigil politilis |
| – posterunkowy ? |
| viglarius |
| – strażnik, stróż |
| vinctor |
| – bednarz |
| villanus |
| – wieśniak czyli człowiek wsi |
| villica |
| – gospodyni |
| vinitor |
| – winogrodnik (uprawiający winnicę) |
| vinopola |
| – winiarz |
| vir consularis |
| – rajca |
| virgulator |
| – miotlarz, szczotkarz |
| vitreator |
| – szklarz, hutnik szkła |
| vitriarus |
| – szklarz, hutnik szkła |
| vivitor |
| – winogrodnik |
| vlodarius |
| – włodarz |
| xylocopus |
| – cieśla |
| yespillo |
| – grabarz |
| zonarius |
| – paśnik |
| zuparius |
| – żupnik |
| zythopepta |
| – piwowar |
| zytopoeus |
| – piwowar |
Tabelę opracował: Janusz Wegner pseud. Zatoka (1959-2019)
Dawny adres opracowania:
http://genepedia.pl/index.php/S%C5%82ownik_zawod%C3%B3w_%C5%82ac.-pol.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz