1642 Testamentum honesti Adami Ryta de villa Rokosowo

Testamentum honesti Adami Ryta de villa Rokosowo.¹

Actum feria sexta ante festum Sanctissimae ac Individuae Trinitatis [13 VI] proxima, anno Domini millesimo sexcentesimo quadragesimo secundo.²

Coram spectabilibus Andrea Sztor advocato, Joannes Ciepa scabino iurato atque Alberto Krolicio notario [s. 59] iurato oppidi Poniec, bannitum opportunum judicium celebrantibus, constitutus personaliter honestus Adamus Rytha, corpore quidem valetudinarius, mente tamen sanus et rationis compos existens, in praesentia admodum reverendi Pauli Gołecki parochi Ponecensis nec non reverendi Gregorii Colensis concionatoris Ponecensis, talem bonorum suorum ordinationem fecit et testamentum seu ultimam voluntatem condidit in hunc qui sequitur modum.³

Naprzód duszę swoję Panu Bogu a ciało ziemi podług zwyczaju katolickiego oddać rozkazał.

Na różnych miejscach długów, które jemu winno, zeznanie.

U pana Andrzeja Sztora mieszczanina i wójta ponieckiego złotych półtrzecia sta, które sobie na żywność w chorobie i na cyrulika, który go opatrował, a ostatek na wyprawę ciała swego pogrzebową naznaczył. Z tej także summy złotych półtrzecia set księży poniecki⁴ każdemu z osobna leguje po twardym talarze, a Jego Mości Księdzu plebanowi ponieckiemu czerwony złoty. Po tym na Goruszki zakonnikom na msze złotych dziesięć. Do Osieczny także na msze zakonnikom złotych drugie dziesięć, a ubogim: każdemu po groszy trzy.

Po tym zeznał, że ma pożyczanych pieniędzy:

- u Mikołaja Zięby złotych trzysta w Poniecu.

- Item⁵ u Pawła Floryka kuśnierza w Poniecu złotych sto.

- Item u niegdy Macieja Barthmana złotych dwieście.

- Item u Mikołaja Nyklika złotych sto.

- Item u Adama Owczarza alias Fibika na Przedmieściu Ponieckim złotych trzysta.

Z tej summy tysiąca złotych zwyż mianowany, oddaje grzywien czterysta Janowi synowi swojemu w leciech [s. 60] jeszcze nie dorosłemu, o których panowie opiekunowie niży mianowani dla jego na potem pożytku będą zawiadować.

Z tej także summy Dorocie teraźniejszego małżeństwa małżonce oddaje i leguje grzywien dwieście.

- Item w Gostyniu Cyprian pożyczanym sposobem winien mu złotych sto, z których złotych pięćdziesiąt do Różańca w Gostyniu, a drugie pięćdziesiąt do Różańca w Poniecu leguje, na który dług jest tkanka perłami sadzona w zastawie.

- Item w Gostyniu u jaworskiego formanka Cyprianowego zięcia złotych trzysta, na które jest cerograf: z tych pieniędzy leguje złotych sto na formy do kościoła farskiego ponieckiego.

- Item w Gostyniu u Mateusza Cyprianowego zięcia drugiego pieniędzy grzywien dziesięć, które oddaje na potrzeby kościoła farskiego ponieckiego.

- Item u Jorgi kowala Tłustego w Poniecu złotych sześćdziesiąt i dwa. Te pieniądze na poprawę organ ponieckich oddaje.

- Item w Krobi u rzeźnika, którego Jan Osman brat testatoris⁶ i Łukasz Krętek ociec żony jego dobrze zna, co brał ad rationem⁷ summy złotych trzech set, czego nie dobrał i co jeszcze przydzie, to ojcu żony swojej odkazuje.

- Item w Schowie u Pawła sukiennika złotych półczwarta, który sukiennik z Schowy się wyprzedał, ale jednak urząd schowski przy innych długach i ten dług jego miał zaarestować, i w depozycie miejskim mieć na ratuszu.

- Item u Żydów dwu Smolów w Śrzemie, których Jadam owczarz starokrobski dobrze zna, złotych półtora sta za wełnę, które mu winni dwie lecie będą na jesień. [s. 61]

- Item na Drobninie syn stelmachów winien grzywien jedenaście, które na potrzeby kościoła farskiego ponieckiego oddaje.

Długów małych rozporządzenie.

- Naprzód Tomek Śmiełowski na Śmiełowie miejski wsi miasteczka Ponieca winien mu za skopy złotych dwadzieścia i jeden.

- Item Wojciech Śmiełowski mieszczanin poniecki za wołu dziesięć twardych talerów.

- Item u Walentego Fibika w Miechcinie złotych dziewięć.

- Item u Grygra w Janiszewie złotych sześć.

- Item u owczarza w Gościejewicach pożyczanych złotych sześć.

- Item u kaczmarza w Gościejewicach za skopy, piętnaście twardych talerów, jeden po złotych czterech bez groszy sześci.

- Item u skotarza wiejskiego w Ziemlinie złotych dwa.

- Item u Michała zagrodnika w Karcu złoty szesnaście i gr. 15.

- Item u Pawła Wróbla w Karścu groszy piętnaście.

- Item u Desczyka w Krobi za trzynastu skopów, jeden po dwu grzywien i po gr. trzech, a na to mu zadał złotych dziesięć.

- Item u owczarza pańskiego w Poniecu, który zmarł, złotych dwadzieścia.

- Item u Grapy na Drobninie za konia złotych półdwudziesta.

- Item u Rutki w Krobi pożyczanych pieniędzy złotych dziewięć.

Te tedy długi małe wyży wszytkie opisane na potrzeby kościoła farskiego ponieckiego oddaje i odkazuje.

Potem ma długu pewnego w Sarnowie u płóciennika grzywien sto, które na Osmana brata swego, na Mariannę także i Dorotę siostry swoje oddaje, to jest w równy dział. [s. 62]

Długów drugich rozporządzenie.

- U młynarza w Gostyniu Kuczyńskiego imieniem złotych dwieście, na które ma być cerograf.

- Item u Jego Mości Pana Turzyńskiego w Bałczylesie⁸ złotych trzydzieści.

- Item u tegoż Jego Mości Pana Turzyńskiego złotych siedmdziesiąt, na co jest łyżek dziewięć srebrnych w zastawie i cerograf.

- Item u Jej Mości Paniej Andrzejowy Krzyżanowski złotych trzydzieści, na który dług łańcuszek złoty jest w zastawie.

- Item u młynarza szpitalnego w Poniecu złotych czterdzieści.

- Item długów na różnych miejscach, o których Łukasz Krętek ociec żony testatoris wiedzieć może, na złotych dwieście.

- Item u Śmierzchały w Krobi złotych trzysta zapisanych.

- Item u Domagały także w Krobi złotych półtora sta zapisanych.

- Item u Adama Wajdzika w Gostyniu złotych trzysta.

- Item u jedny pewny ossoby, o który niży mianowani egzekutorowie testamentu tego wiedzą, pożyczanych pieniędzy złotych sto i czterdzieści, na który dług jest pewna zastawa.

Z tych długów wzwyż pomienionych, jeżeli Dorotę małżonkę jego pozostałą Pan Bóg rozwiąże, na dziecię posthumum⁹ grzywien czterysta, tak jako i mianowanemu Janowi synowi swojemu superstiti¹⁰ jako i successori posthumo¹¹ in aequalem porcionem¹² oddaje.

Z tegoż długu mianowanego Annie siestrze swojej, która go w chorobie jego pilnowała, oddaje złotych pięćdziesiąt.

Item bydło rogate, to jest krowę [s. 63] jednę i trzy jałowice, Dorocie małżonce wespół i z dziećmi naznacza.

U Jej Mości Paniej Żytowiecki w Żytowiecku ma długu złotych sto i dziesięć, który dług na potrzeby kościoła farskiego ponieckiego leguje.

Owiec rozporządzenie.

- Naprzód ma w najmie u Jego Mości Pana Turzyńskiego w Bałczylesie owiec dziewięćdziesiąt, które na potrzeby kościoła farskiego ponieckiego sprzedawszy oddaje.

- Potem u Jego Mości Pana Cykowskiego w Kociugach owiec starych sto bez czterech, a z młodymi się dzielić na jesień: te owce Dorocie żenie swojej bez młodych oddaje.

- Item u Jego Mości Pana Marcina Gostyńskiego na Drobninie owiec dwieście, a z młodymi się dzielić na jesień.

- Item u Jego Mości Pana Karszeckiego w Łuszkowie owiec sto, a młodymi się dzielić na jesień.

- Item u młynarza w Markowskim młynie owiec sześćdziesiąt i cztery, a młodymi się dzielić na jesień.

- Item u pana szałtysa w Lesznie owiec starych dwadzieścia w najmie.

- Item u Jorgi Kole w Lesznie także owiec starych dwadzieścia.

Które to owce in numero¹³ czterysta i cztery wespół i z młodymi co się pokaże sprzedawszy, summę pieniężną na fundusz za duszę swoję do kościoła farskiego ponieckiego naznacza i leguje.

Na ostatek, cokolwiek by się zebrało, tak z długów w testamencie niniejszym wypisanych (oprócz tych, które [s. 64] iuxta voluntatem testatoris¹⁴ legowane są), jako i które by się na potem gdzieżkolwiek, o których nie pamięta, znalazły, a zgromadzone i odebrane by [?] beły, to baczeniu i w moc do dyspozycyjej jak najlepszy panom egzekutorom testamentu tego zleca i oddaje.

Huius testamenti et ultimae voluntatis suae executores bonorumque suorum dispensatores constituit et ore proprio nominavit famatos Albertum Krolicium, Joannem Ciepa cives Ponecenses, Osmanium civem Krobensem fratrem suum germanum, Lucam Krętek uxoris suae parentem; dans et conferens ipsis omnimodam potestatem eandem suam dispositionem ad effectum perducendi et finaliter in omnibus punctis et articulis iuxta praescriptum suum perficiendi. Quam ordinationem universam morte sua confirmavit.¹⁵

Źródło: Poniec, Księga wójtowska i ławnicza – testamenty, 1626-1736, protokół, sygn. I/48, s. 58-64

¹ Testament uczciwego Adama Ryta ze wsi Rokosowo.

² Zdziałano w piątek przed świętem Najświętszej i Nierozdzielnej Trójcy [13 VI], roku Pańskiego 1642.

³ Przed zacnie sławetnymi Andrzejem Sztor wójtem, Janem Ciepa ławnikiem przysiężnym oraz Wojciechem Królikiem pisarzem przysiężnym miasteczka Poniec, sprawującymi sąd z potrzeby gajony, stanąwszy osobiście uczciwy Adam Ryta wprawdzie na ciele chory, na umyśle jednak zdrowy i na rozumie świadomy, w przytomności przewielebnego Pawła Gołeckiego proboszcza ponieckiego, jak również wielebnego Grzegorza Kolskiego (?) kaznodziei ponieckiego, taką rozporządzenie dóbr swoich uczynił i testament czyli ostatnią wolę ułożył w sposób, jak niżej następuje.

⁴ księży ponieckiej (ta księża – rzeczownik zbiorowy, odmieniany jak rzeczownik rodzaju żeńskiego liczby pojedynczej; por. tytuł planktu „Posłuchajcie, bracia miła”).

⁵ Także.

⁶ testatoris (łac.) – testatora czyli spadkodawcy.

⁷ na poczet.

⁸ Bączylas.

⁹ pogrobowe.

¹⁰ pozostałemu przy życiu.

¹¹ spadkobiercy pogrobowcowi.

¹² w równych częściach.

¹³ w liczbie.

¹⁴ zgodnie z wolą testatora.

¹⁵ Którego to testamentu i ostatniej woli swej wykonawcami i dóbr swych szafarzami ustanowił i własnymi ustami wyznaczył sławetnych Wojciecha Królika, Jana Ciepę mieszczan ponieckich, Osmana mieszczanina krobskiego brata swego rodzonego, Łukasza Krętka żony swej ojca; dając i udzielając im pełnej władzy doprowadzenia swej dyspozycji do skutku i wreszcie wykonania jej we wszystkich punktach i zapisach zgodnie z jego poleceniem. Któremu to zarządzeniu w całości nadał moc prawną przez swą śmierć.