1602 Arenda librae et pannitonstrinae.

Arenda librae et pannitonstrinae.	Dzierżawa wagi i postrzygalni.
Actum Calissii feria sexta in crastino festi sancti Marci Evangelistae anno Domini 1602, coram officio consulari.	Działo się w Kaliszu w piątek, nazajutrz po święcie św. Marka Ewangelisty roku Pańskiego 1602, przed urzędem radzieckim.
Officum consulare Calissiense ex attestatione praeteriti officii consularis arendaverunt aequilibrium seu libram civilem cum omnibus ipsius proventibus pro florenis quadraginta polonicalibus et pannitonstrinam civilem cum testudine sub ea contenta pro viginti marcis monetae et numeri polonicalis famato Jacobo Korzeniowski pannitonsori civi Calissiensi, ad decursum unius anni a festo sancti Martini proxime praecedenti incipiendo ad simile festum anni praesentis ita ut annuatim reipublicae civili Calissiensi florenos septuaginta [s. 454] duos summae in unum collectae persolvere teneatur. Quam summam pecuniae idem Jacobus Korzeniowski de bonis et persona sua se inscribendo et successores suos onerando reipublicae civili Calissiensi submisit se et actu praesenti obligavit pro eodem festo sancti soluturum.	Urząd radziecki kaliski, według oświadczenia poprzedniego składu urzędu radzieckiego wydzierżawił wagę miejską ze wszystkimi jej dochodami za 40 złotych polskich oraz postrzygalnię miejską z piwniczką pod nią za 20 grzywien monety i liczby polskiej, sławetnemu Jakubowi Korzeniowskiemu postrzygaczowi sukna, mieszczaninowi kaliskiemu, na okres roku od święta św. Marcina roku ubiegłego zaczynając do tegoż święta roku bieżącego tak, że za okres roku zobowiązany będzie zapłacić miastu Kaliszowi łącznie 72 złote. Którą to sumę pieniędzy tenże Jakub Korzeniowski, zapisując ją na dobrach i osobie swojej oraz obciążając ją swoich następców, zobowiązał się aktem niniejszym wypłacić na wspomniane święto.

Źródło: Kalisz radziecka, 1590-1606, indukta, APP sygn. 10, s. 453

1602 Arenda cellarii civilis

Arenda cellarii civilis.	Dzierżawa piwnicy miejskiej.
Actum in praetorio Calissiensi Sabbato Magno videlicet pridie festi solennis Paschae, anno Domini 1602, coram officio consulari.	Działo się w ratuszu kaliskim, w Wielką Sobotę czyli w przeddzień święta Wielkanocy, roku Pańskiego 1602, przed urzędem radzieckim.
Officium praesens consulare Calissiense, habito respectu obsequiorum famati Andreae Podgorski notarii civitatis Calissiensis, arendavit ipsi cum consorte ipsius Brigida et successoribus ipsorum cellarium civile cum testudine in atrio contento ad decursum unius anni pro decem marcis numeri et monetae Polonicalis in expiratione arendae persolvendis et de praeteriti anni eiusdem cellarii solutione praestita ipsum quietant et liberum pronunciant suo et subsequentium in eodem dignitatis gradu residentium nominibus.	Urząd niniejszy radziecki kaliski, mając na względzie służbę sławetnego Andrzeja Podgórskiego pisarza miejskiego kaliskiego, wydzierżawił mu, jego żonie Brygidzie oraz ich następcom piwnicę miejską z loszkiem [?] w przedsionku, na okres roku, za 10 grzywien liczby i monety polskiej, płatnych po upływie okresu dzierżawy. Kwitują go też [rajcy] z należności za piwnicę za poprzedni rok, w imieniu swoim i innych zasiadających równych im w godności ogłaszając go wolnym [od tego zobowiązania].

Źródło: Kalisz radziecka, 1590-1606, indukta, APP sygn. 10, s. 452

pro decem marc(is) – w zapisie użyto abrewiacji dla końcówki -(rum).

quietant et (...) pronunciant – zmiana liczby z pojedynczej na mnogą

1600 Apelatio Ioannis Zaleski

Apelatio Ioannis Zaleski

Actum Calissii feria sexta ante festum sanctae Hedvigis proxima anno Domini 1600.

Coram officio consulari. Famati Petrus Gwiazdka, Stanislaus Urbankowicz atque Jacobus Gasska cives Calissienses uniti actores proposuerunt contra famatum Joannem Zaleski concivem suum per famulum civilem personaliter citatum et comparen(tem).

Quia ille in derogationem libertatis civilis et ipsorum non mediocre damnum atque maximum praeiudicium vina nobilis Nicolai Mycielski propria sub praetextu suorum in lapideam suam suscepit eaque vina ipsius famulo Baltazaro propinandi permittit verificantesque praemissa allegabant quod ad ea vina conclusa neque ipse citatus neque uxor ipsius neque quisque ex ipsius familia clavem gestat neque pro venditis pecuniam asservat neque ipse eadem vina propinat sed alienus famulus nempe praedicti nobilis Nicolai Mycielski nomine Baltazar. Petendo eum in paenis violatae libertatis civilis condemnari et nihilominus ut eidem Baltazaro ab eodem tempore propinationem denegaret.

Pozwany powiedział ze szwoie wlassne wina od Pana Mikołaia Myczielskiego potargowane szynkuię y na tho szynkarza chowąm sługę Pana Myczielskiego Balczera ktory innych statkow wina Pana szwego niezatargowanych pilnuie y dogląda aby wnich iaka szkoda przes opuknięnie obręczy niebeła, przeto niepowinięnęm szie o tho tym Actorom sprawowacz.

Actores vero ut antea paenam super eo decerni expostulaverunt.

Officium autem praesens ex controversiis partium decrevit ut citatus assertionem suam comprobaret corporali iuramento per quindenam in eam iuramento rotham „Że nie pod praetextem iakim slacheczkim czudze wina ale sswoie włassne potargowane szynkuie y szynkarza na tho chowa”, termino partibus ipsis praestando et attentando iuramento conservato peremptorio. A quo decreto actores ad magnificum dominum Maioris Poloniae generalem seu ipsius magnificentiae dominum judicem surrogatum apelarunt. Quia contra ipsorum evidentem propositionem [?] in poenis violatae libertatis civilis non est condemnatus. Quorum apelationi officium detulit. Partibus ipsis [?] in primis et proximis judiciis causarum officii castri Calissiensis celebratis termino conservato peremptorio prosequendo [?] apelationis. Nullius partis iure laeso.

Źródło: Kalisz radziecka, 1590-1606, indukta, APP sygn. 10, s. 416

Finał sprawy na s. 430 tejże księgi.

1591 Tutores removentur Smołkom

Tutores removentur Smołkom	Smołkom odbiera się opiekunów
Actum Calissiae feria sexta in vigilia festi sancti Bartholomaei Apostoli proxima, anno Domini 1591.	Działo się w Kaliszu, w piątek w wigilię święta św. Bartłomieja Apostoła, roku Pańskiego 1591.
Famati domini proconsul et consules civitatis Calissiensis, providen(tes) indemnitati pupillorum olim famati Mathiae Smołka braseatoris civis Calissiensis, quamvis ad petitionem honestae Catharinae Smołczina praefati olim Mathiae Smołka relictae, dati fuerunt, ex officio consulari tutores iis pupillis, famati Benedictus Banas sutor et Sebastianus Szepioł sartor cives Calissienses, quia tamen non sunt attenti ad rem pupillorum, ideo eos ad postulationem eorundem tanquam inutiles removerunt, et decreverunt, ut praenominata mater pupillorum de novo officiose inventarium faciat, et de priori inventario respondeat, ac rationem faciat, juramentoque corporali comprobet, quod omnia demonstraverit quod faciet in quindena sub paenis. Quod solidatum est.	Sławetni panowie burmistrz i rajcy miasta Kalisza, w trosce o interesy nieletnich niegdy sławetnego Macieja Smołki, piwowara i mieszczanina kaliskiego – choć wprawdzie na wniosek uczciwej Katarzyny Smołczyny, wdowy po wspomnianym niegdy Macieju Smołce, z urzędu radzieckiego przydzielono tym nieletnim opiekunów, sławetnego Benedykta Banasia szewca i Sebastiana Szepioła krawca, mieszczan kaliskich, którzy jednak nie zważali na ich sprawę – zatem na wniosek tychże [nieletnich] odsunęli ich od funkcji jako nieużytecznych i zarządzili, aby wyżej wymieniona matka nieletnich na nowo sporządziła urzędowo inwentarz, a z poprzedniego się rozliczyła i potwierdziła to osobistą przysięgą, co zobowiązała się wykonać pod karą w ciągu dwóch tygodni. Co zatwierdzono.

Źródło: Kalisz radziecka, 1590-1606, indukta, APP sygn. 10, s. 48

1591 Tutoria Boczwinowy

Tutoria Boczwinowy	Opieka Boczwinowej
Actum Calissiae feria sexta post [s. 29] festum sancti Stanislai Pontificis et Martyris proxima anno Domini 1591.	Działo się w Kaliszu w piątek po święcie św. Stanisława biskupa i męczennika, roku Pańskiego 1591.
Famati domini proconsul et consules civitatis Calissiensis, tanquam supremi tutores pupillorum jurisdictioni suae subiectorum, ad postulationem honestae Annae olim famati Pauli Boczwina relictae viduae, authoritate officii sui quo hac in parte funguntur, totam et integram tutoriam et tutellam eiusdem Annae contulerunt et inscripserunt famatis Valentino Badura et Jacobo sutori civibus Calissiensibus. Quod onus tutoriae ipsi hic personaliter stantes, in se libere assumpserunt. Super quo iuri nota oblata est.	Sławetni panowie burmistrz i rajcy miasta Kalisza, jako najwyżsi opiekunowie niepełnoletnich [i niewiast] podległych ich jurysdykcji, na wniosek uczciwej Anny niegdy sławetnego Pawła Boczwiny pozostałej wdowy, powagą urzędu swego, który w tej kwestii sprawują, całą i zupełną opiekę nad tąż Anną powierzyli i zapisali sławetnym Walentemu Badurze i Jakubowi szewcowi, mieszczanom kaliskim, którzy to zobowiązanie do opieki stając tu osobiście, dobrowolnie na siebie przyjęli. Za co złożono sądowi pamiętne.

Źródło: Kalisz radziecka, 1590-1606, indukta, APP sygn. 10, s. 28

1591 Electio novi consulatus

Electio novi consulatus

Electio seu deputatio novi officii consularis iuxta privilegium civitati Calissiensi concessum, fertia tertia festi sacratissimi Pachatis, anno domini millesimo quingentesimo nonagesimo primo, per generosum dominum Laurentium Belinski vicecapitaneum Calissiensem, ab illustri et magnifico d. domino Andrea a Bnin Opalenski supremo Regni marsalco, Maiorisque Poloniae generali Srzemensi Lezaiscensique etc. capitaneo, causa exequutionis negotii designati et deputati, in praesentia seniorum contuberniorum civitatis Calissiensis, ac aliorum hominum quam plurimorum, actum praesentem attentantium, more antiquitus servato, facta et expedita.

Ad istiusque officii munus obeundum, viri infrascripti, boni nominis et famae, iuramento corporali, ut iuris est praestito praefecti sunt.

In locum proconsulis, Stanislaus Nowinski pileator.

In locum consulum, Albertus Mady, Joannes Wesoły, Mathias Przybeła, Simon Czisowski, Joannes Wodtka.

Deinde vero praefati proconsul et consules feria quarta post festa Paschatis proxima, in praetorio residentes inherendo privilegiis civitatis huius et consuetudini antiquitus servatae, nomine salvatoris nostri Iesu Christi invocato viros infrascriptos, bene etc. virtute meritos spectateque probitatis advocatum et scabinos elegerunt.

In locum advocati, eximius d. Joannes Zemelius medicinae doctor.

In locum scabinorum, Albertus cuprifaber, Valentinus Badura, Andreas Rzepka, Venceslaus cultrifex, Joannes Rzekieczki, Stanislaus Zaleski, Sebastianus Papłowski.

Postmodumque feria quinta ibidem post festa Paschatis seniores contuberniorum civitatis infrascripti, deputati et electi sunt, ac iuramento corporali iuxta rotam in jure communi descriptam, fidem suam obstrinxerunt.

Pistorum, Adamus Koziczko, Stanislaus Babiczad [?].

Lanionum, Valentinus Kosmatka, Paulus Swieboda.

Institorum, Jacobus Głąb, Albertus Zaiączek.

Braseatorum, Albertus Chosczka, Blasius Dyska.

Sutorum, Joannes Dreczek, Albertus Ratay.

Pellionum, Joannes Winczentowic, Albertus Molenda. [s. 25]

Fabrorum, Petrus cultrifex, Albertus Klodawski.

Pileatorum, Mathias Srzemski, Albertus David.

Sartorum, Leonardus Mol, Laurentius Siekiera.

Pannitextorum, Adrianus Pierzchała, Paulus Spinało.

Frenificum, Paulus frenifex, Albertus Szaluia.

Doleatorum, Mathias doleator, Czurabka iunior.

Teletextorum, Andreas Kraus, Blasius Sleczek.

Figulorum, Mathias Klen, Albertus Płaczek.

Acta igitur officii noviter electi ordine infrascripto sequuntur.

Źródło: Kalisz radziecka, 1590-1606, indukta, APP sygn. 10, s. 24

Wawrzyniec Beliński (u Dworzaczka też: Bieliński), podstarości kaliski, mianuje radę, ławę oraz starszych cechowych miasta Kalisza.

1672 Commutatio agri plebanalis Gostinensis cum agro donato Congregationi ad villam Pozegowo existente

Albertus Dobrzelewski, praepositus infulatus Lascensis, archidiaconus Posnaniensis, scholasticus Vladislaviensis, Gnesnensis Lanciciensis canonicus, Sacrae Regiae Maiestatis secretarius, vicarius in spiritualibus, et officialis Posnaniensis generalis.

Significamus hisce praesentibus litteris nostris, quorum interest, universis et singulis, q[...] pro parte et ad instantiam Congregationis Oratorii sancti Philippi Nerii, in ecclesia tituli Immaculatissimae Conceptionis Beatissimae Mariae Virginis extra oppidum Gostin, in Sacro Monte sita, noviter fundati, coram nobis fuit comparitum, et nomine eiusdem humiliter supplicatum,

quatenus super commutationem agri plebanalis Gostinensis, ad praefatam ecclesiam Beatissimae Mariae Virginis siti, cum agro Oratorii seu pessula vulgo płoską, per generosum Stanislaum de Bnin Radzewski bonorum villae Pozegowo districtus Costensis haeredem, ad acta in judiciis castrensibus Posn(aniensibus) causarum officii, feria secunda post festum Omnium Sanctorum proxima, anno millesimo sexcentesimo septuagesimo primo, in castro Posnaniensi celebratis, dato, donato et inscripto, antiquitus ad villam et hereditatem praedictam Pozegowo pertinente, penes agros praediales ex una, et versus montana ad praedictam villam Pozegowo spectantem, ad semitam quae tendit ad villam Dusina sese extendente, propter certas et rationabiles causas, inter eandem Congregationem, et admodum reverendum Paulum Czapulewicz praepositum Gostinensem, stante consensu illius factam, authoritate nostra qua hac in parte fungimur, consensum et assensum dare, nec non talem commutationem confirmare, approbare et ratificare dignaremur. Qua in re nolentes quidquid praecipitanter agere, et cupientes [?] de narratis eisdem plenius informari, commiss[...] [s. 62] in personas perillustris ac admodum reverendorum Francisci Gostynski canonici Po[snaniensis] fratris nostri observandissimi, Matthaei Ogromnicz praepositi Krobensis, Jacobi Rogoziecki [?] parochi Dolscensis, et aliorum authentico commissionis specificatorum decrevimus, et extradere mandavimus in forma solita, prout f[...] extradita.

Qu[...]rum quidem dominorum commissariorum acta inquisitionis, per admodum reverendum Albertum Laktanski, cathedralis poenitentiarium, B. M. V. in Summo custodem, et sancti Nicolai ecclesiarum collegiatarum praepositum, admodum reverendi domini M. Stanislai Grudowicz, philosophiae doctoris, suprascriptae Congregationis praepositi procuratorem reproducto, ad cuius insertionem hic minime tenemur, viso et lecto, quoniam ex eodem clare et evidenter constat, per praedictam commutationem, ecclesiam parochialem Gostinensem, eiusque admodum reverendum praepositum non laedi, imo in meliorem eorum vergere conditionem, siquidem ager plebanalis sit trium stadiorum in longum, quorum unum est arenosum, et latum sulcorum viginti quatuor, Congregationis vero sit stadiorum trium et medii arenosi, sulcorum vero triginta sex maioris quantitatis et bonitatis, ac propinquitatis ad evehendum fimum:

ideo super eadem commutatione consensum et assensum nostrum authoritate praefata dandum et concedendum esse duximus, uti quidem damus et concedimus, eandemque approbamus, confirmamus et ratificamus, perpetuo ac in aevum, roburque firmitatis perpetuae eidem commutationi, ac in ea contentis tanquam in evidentem ecclesiae parochialis Gostynensis eiusque praepositi utilitatem factis adiicimus [?], omnesque tam juris quam facti defectus, si qui in praemissis forsan [?] intervenerunt, eadem authoritate nostra supplemus.

In quorum [s. 63] manu propria perillustris ac admodum [...]tis nostri subscriptae, et sigillo officii nostri commun[...] decima octava mensis Maii anno Domini [millesimo sexcentesimo] septuagesimo secundo.

(-) Nicolaus Zalaszowski UJD, canonicus [?] Posnaniensis uti locum tenens mpp.

[in dorso:] Commutatio agri plebanalis Gostinensis cum agro donato Congregationi ad villam Pozegowo existente 1672

Źródło: Święta Góra, „Dokumenta Starożytne Kongregacyi Xięży Filippinów pod Gostyniem”, sygn. A/5, s. 61-64

Zgoda oficjała poznańskiego na zamianę roli plebana gostyńskiego z rolą Kongregacji św. Filipa Neri na Świętej Górze.

Kongregacja otrzymała rolę w Pożegowie w darowiźnie od Stanisława z Bnina Radzewskiego, dziedzica dóbr tej wsi, 2 listopada 1671 r. (zapis w aktach grodzkich poznańskich). Przytoczę uzasadnienie dla jej zamiany z rolą plebańską, jakie przedstawił oficjałowi ks. Wojciech Laktański, reprezentujący ks. Stanisława Grudowicza, założyciela i przełożonego kongregacji świętogórskiej:

„... jasno bowiem widać, że w wyniku tej zamiany, kościół parafialny w Gostyniu, jak i jego przewielebny proboszcz straty nie poniosą, a nawet na korzyść im to wyjdzie. Choć bowiem rola plebańska długa jest na trzy stajania, w tym jedno piaszczyste, szeroka zaś na 24 zagony, to rola kongregacji ma 3 stajania i pół piaszczystego, zagonów zaś 36 większych i lepszych, bliżej też do wywozu nieczystości.”

Uwaga:

Pozegowo – w całym dokumencie błędnie: Pogozewo

1598 Kiliani Zaborski donatio

Kiliani Zaborski donatio

Comparens personaliter coram officio et actis presentibus castrensibus regalibus Biecensibus generosus Christopherus Sobek de Sulieiow bonorum Sobkowo aliorumque eo pertinentium heres, recedendo a terris et districtibus foro iure iurisdictioneque sua quavis propria et competenti seque et suos successores ac bona sua omnia iurisdictioni presenti castrensi Biecensi quoad hunc actum u[...]que et effectum presentis inscriptionis spectat et pertinet totaliter incorporando et subjiciendo palam libere publicae et per expressum recognovit.

Quia generoso Kiliano Zaborski de Zaborze filio generosi Joannis Zaborski de eadem Zaborze et eius legitimis successoribus bona sua hereditaria videlicet oppidum Sobkow cum fortalicio nec non totas integras villas cum prediis ad bona predicta oppidi Sobkow pertinentibus videlicet villam Staniswicze cum predio Nida Ryterska, Sokolowy Gorne et Dolne cum predio et villa Wierzbicza cum totali earumque villarum hereditate et cum omni jure dominio et proprietate tituloque hereditario bona cum iure patronatus iuxta ritum Ecclesiae Romane ac quorumvis aliorum beneficiorum eiusdem [?] bonis adiacentium nec non cum omnibus et singulis dictorum bonorum utilitatibus fructibus proventibus redditibus et obventionibus emolumentisque universis quomodolibet ad eadem bona antiquitus spectantibus et pertinentibus, nec non cum omnibus molendinis stagnis piscinis silvis gaiis nemoribus ad bona predicta antiquitus spectantibus et pertinentibus, nihil iuris dominii proprietatis ac quorumvis usufructuum et utilitatum [s. 139] pro se et suis successoribus vel quopiam alio in eisdem bonis suprascriptis reservando sive excipiendo, sed omnibus in genere et singulis in specie comprehensis, generalitatem specialitati in nullo derogando sed ita late longe circumferentialiterque prout prefatorum bonorum hereditas se in suis metis et limitibus circumferentiisque extendit et protrahit prout eadem bona oppidi Sobkow villarumque eo pertinentium predictus generosus Christopherus Sobek recognoscens ab antecessoribus suis tenuit habuit et possedit tenereque habere possidere ac utifrui deberet in totum et per omnia nihil ut premissum est excipiendo, dedit donavit inscripsit et resignavit prout presentibus dat donat modoque donatorio inscribit et resignat perpetue et in aevum

per prefatum [?] generosum Kilianum Zaborski de Zaborze et eius legitimam posteritatem bona superexpressa omnia sibi ut premissum est donata et resignata tenendi habendi possidendi et utifruendi dandi donandi comutandi alienandi in ususque suos et suorum successorum beneplacitos quos meliores et utiliores noverit vel noverint libere convertendi Jamque prefatus generosus Christopherus Sobek eidem generoso Kiliano Zaborski et eius legitimo posteritati in bona superexpressa omnia sibi ut premissum est donata et resignata ex nunc et de facto coram officio presenti castrensi Biecensi dat concedit et libere admitit realem intromissionem et actualem pacificamque possessionem per ministerialem terrestrem quemcunqe sibi ellegerit eiusque successores ellegerint ad intromittendum illi et illis [?] de officio presenti ex nunc ad id additum

debetque et tenebitur predictus generosus Christopherus Sobek seque et suos successores super et de bonis suis omnibus mobilibus et immobilibus hereditariis et obligatoriis ac summis peccuniariis ubivis locorum habitis et habendis obligat et obstringit eundem generosum Kilianum Zaborski eiusque successores in bonis preinsertis [?] omnibus ac occasione eorundem bonorum omnium parteque illorum quavis minima ut premissum est eidem Kiliano Zaborski donatorum ab omnibus et singulis oneribus debitis vinculis nec non ab omnibus iuribus et inscriptionibus prioribus et posterioribus debitorum censuum reemptionalium dotum et dotaliciorum atque advitalitatum mutuarum [?] seu seorsivarum et aliis quibuscunque met super eisdem bonis cuicunque personarum factis vel faciendis tum etiam omnibus et singulis citationibus conventionalibus et cum citationibus terrestribus castrensibus et alterius cuiusvis tribunalis in eadem bona importatis et importandis super eisdem processibus lucris perlucris continuatis et continuandis atque ab omnibus damnis et iniuriis per quempiam hominum in eisdem bonis seu parte illesis et inferendis [?] et generaliter ab omni et singula iuridica atque extraiuridica impeticione omnium et singularum personarum [s. 140] status sexus et conditionis cuiusvis existentium tueri evincere elliberare defendere et intercedere in [...]emque et [...] bonaque premissa omnia seu quamvis partem illorum munda libera et immunia a premissis omnibus semper et i[...]que per omnia reddere ita ut idem generosus Kilianus Zaborski cum suis posteris eadem bona omnia perpetue et in evum quiete et pacifice sine quovis impedimento tenere possidere ac eisdem cum posteris suis legitimis utifrui possit sub damnis terrestribus ad simplicem verbi assertionem pre[...] Kiliani Zaborski et suorum successorum sine corporali iuramento taxatis [?] ad solvendum iremissibiliter toties quoties opus fuerit sucumbendo.

Pro quibus quidem damnis terrestribus ut premissum est ad simplicem verbi assertionem taxatis occasione omnium premissorum non exequutorum sucubit[...] si se idem generosus Christopherus Sobek recognoscens ad instantiam prenominati generosi Kiliani Zaborski et eius successorum ad judicium seu officium castrense capitaneale Checzinense vel etiam castrense capitaneale Cracoviense citare permisserit vel illius successores permiserint [?] [...] recedendo ut premissum est a terris, districtibus, foro, iurisdictione juribusque suis quibusvis propriis et competentibus, illi vero iurisdictioni castrensi ad quam ex premissis citabitur seu citabuntur totaliter incorporando et ad respondendum subjiciendo in primo citationis termino ut in peremptorio stare parere et respondere [?] iurisdictionem cum adiudicatis pati pro damnisque prefatis terrestribus a judicio seu officio illo cum quorum ex premissis citaretur [?] non recedendo satisfacere ac nihiloque omnia contenta inscriptionis presentis complere et exequi cum suis successoribus debebit et tenebitur eundem terminum primum peremptorium et alios consequentes causae terminos vera vel simplici infirmitatibus actione pro maiori non differendo monitiones appellationes controversias et protestationes in vim exceptionis fori et iudicis allegando dilationesque nullas a judicio seu officio ad quod ex premissis atractus fuerit faciendo nec easdem per adcitationes prosequendo,

sed in decreto et decretis illius judicii seu officii ubi causa et actio pro premissis agitata fuerit cum successoribus suis semper acquiescendo terminum, bello, colloquio, conventione generali vel particulari, literis regalibus, legalibus quibusvis impedimentis, statutis, denique et consuetudinibus Regni novis et antiquis laudatis et laudandis decretisque regiis aut tribunalibus in [...]m non obstantibus literis testiumm servitio militari et Reipublicae atque Suae Regiae Maiestatis, absentia a Regno tempore interregni [...] Reipub[...] evocatione de terra et districtu, minorennitate successorum, defectu [?] [s. 141] tutorum illorum, prescriptione terrestri, fataliis iuris, evasionibus causae et terminorum, absentia ministerialis et illius autentici malo et eroneo defectuosoque progressu iuris usque ad finalem exequutionem et determinationem causae prefate paena trium marcarum in conditione [?] a quorum non evadendo nullis aliis modis viis colloribus diffugiis exquisitis et exquirendis premissorum omnium satisfactionem subterfugiendo nilque iuridicum et extraiuridicum omni loco et tempore eosque ad finalem causae prefatae determinationem neque ad quietationem et mortificationem premissorum omnium [...] sibi recipiendo [?], quibus omnibus in universum aliisque iuris et facti remediis se cum suis successoribus personaliter [?] uti abrenunciando [?] sub amissione suae et suorum successorum totius causae toties quoties opus et necesse fuerit. Nulla prescriptione diuturnitate taciturnitateque quevis temporis in premissis obstante.

Źródło: Biecz, grodzkie, Inscriptiones et relationes, 1598-1599, indukta, ANK sygn. Castr. Biec. 33, s. 138-141

Darowizna miasta Sobków z fortalicją oraz wsiami i folwarkami należącymi do dóbr tego miasta.

1734 Literae legitimi ortus Kozianki ad praesens Kunowey civissae Raconievicensis

Literae legitimi ortus Kozianki ad praesens Kunowey civissae Raconievicensis.	Świadectwo prawego urodzenia Kozianki, a teraz Kunowej, mieszczki rakoniewickiej.
Proconsul et consules civitatis Grodzisko.	Burmistrz i rajcy miasta Grodzisko.
Omnibus et singulis quorum interest praemissa nostra officiorum diligenti commendatione; pro unius cujusque status, dignitatis, conditionis exigentia: notum testatumque facimus, comparuisse coram nobis ac plenaria residentia nostra consulari: famatos dominos Joannem Hanus contubernii fabrorum seniorem, et Thomam Lisikiewicz contubernii doleatorum seniorem, cives Grodziscenses, tanquam testes ex instantia, officiosaque requisitione famatae Dorotheae Kozianka Grodzisci natae: facta et interposita; inductos, et de forma juris interrogatos:	Wszystkim i każdemu, komu na tym zależy, bez względu na jego stan, godność czy zajęcie, odebrawszy pierwej od naszych urzędów staranną rekomendację, znanym i poświadczonym czynimy, iż przed nami i przed pełnym składem naszej rady stanęli panowie Jan Hanus starszy cechu kowali i Tomasz Lisikiewicz starszy cechu bednarzy, mieszczanie grodziscy jako świadkowie, na prośbę oraz złożone i wniesione urzędowe żądanie sławetnej Doroty Kozianki urodzonej w Grodzisku wezwani i według prawa przepytani.
praestito prius: elevatis sursum duobus (ut juris ac moris est) dextrarum manuum digittis; corporali juramento: palam publice, verbisque expressis recognovisse et judicialiter deposuisse, constare sibi certo et evidenter supra scriptam famatam Dorotheam Kozianka in civitate Grodzisko natam; ad praesens vero famati Gottlib Kun lanionis civis Rakonievicensis consortem, praesentes literas postulantem: ex probis vitaeque honestis parentibus. Patre quidem olim famato Alberto Koza, matre vero Eva Klauzowna conjugibus, legitimis: Cujus Kozianka avi fuere olim Joannes Koza et Ursula Klimowna in Przyborowo in Sylesia nata ex matre vero olim famatus David Klauza et Marianna Kenigowa civibus Grodziscenses nepotem ac filiam natam: et ab eisdem parentibus suis, honeste educatam, bonisque moribus imbutam, ullaque suspitionis nota carentem.	Po złożeniu przysięgi z uniesieniem – jak każe prawo i zwyczaj – dwóch palców prawej ręki, jawnie, publicznie i wyraźnie zeznali i w obecności sądu oświadczyli, że pewnym i oczywistym jest, iż wyżej wspomniana sławetna Dorota Kozianka, urodzona w mieście Grodzisku, obecnie zaś żona sławetnego Gottlieba Kuna rzeźnika, mieszczanina rakoniewickiego, domagająca się wydania niniejszego pisma, pochodzi z rodziców prawych, ludzi dobrych obyczajów, to jest z ojca niegdy sławetnego Wojciecha Kozy, matki zaś Ewy Klauzówny, prawnych małżonków. Dziadkami Kozianki byli [ze strony ojca]: niegdy Jan Koza i Urszula Klimówna urodzona w Przyborowie na Śląsku; ze strony matki: niegdy sławetny Dawid Klauza i Marianna Kenigowa mieszczanie grodziscy. Rodzice ci wychowali ją należycie i wpoili jej dobre obyczaje tak, że nie budzi ona zgoła żadnych podejrzeń.
Quod cum ita se habere ex testimonio praefatorum testium fide dignorum virorum intellexerimus. Ideo suprascriptam famatam Dorotheam de Kozow Kunowa civissam ad praesens Rakonievicensem exhibitricem praesentium, omnibus et singulis commendandam esse duximus, uti commendamus per praesentes, quatenus honesti ortus ipsius ac probae educationis, aequam rationem habeant, nec non ope, favore et consilio suo promovere dignentur. Quod officii genus, nos vicissim pari studiorum genere referre adnitemur.	O tym fakcie przekonaliśmy się ze świadectwa wspomnianych świadków, wiarygodnych mężów. Dlatego też rzeczoną sławetną Dorotę z Kozów Kunową, obecnie mieszczankę rakoniewicką, okazicielkę niniejszego dokumentu, uważamy za godną polecenia wszystkim i każdemu, jak też niniejszym polecamy, aby [wszyscy] znaleźli [tu] słuszny dowód jej prawego pochodzenia i dobrego wychowania oraz by uznali ją za godną poparcia (?) pomocą, życzliwością i radą, za którą to przysługę postaramy się w podobnym stopniu odwdzięczyć życzliwością.
In quorum majorem fidem, ac evidentius testimonium, praesentes manibus nostris subscriptas sigillo civitatis communiri mandavimus. Actum et datum in praetorio Grodziscensi die 13 mensis Aprilis anno Domini 1734.	Dla większej wiarygodności i potwierdzenia świadectwa, niniejsze [pismo] podpisane naszymi rękoma rozkazaliśmy opatrzyć pieczęcią miasta. Działo się w ratuszu grodziskim, 13 kwietnia roku Pańskiego 1734.

Źródło: Grodzisk Wlkp., radziecka 1722 i 1727-1735, sygn. 1511, s. 366

comparuisse... famatos dominos – konstrukcja gramatyczna accusativus cum infinitivo

nepotem ac filiam natam – z powodu zawiłości składni, opuściłem dosłowne tłumaczenie tych słów

1772 Renovatio electionis

Actum Grodzisci feria sexta infra octavas Sanctissimi Corporis Christi Domini die scilicet 19na mensis Junii anno Domini 1772do.

Renovatio electionis.

Praesidente spectabili Josepho Zabicki

Consulibus spectabilibus Stanislao Bochynski, Laurentio Dygas, Paulo Maciejeski, Martino Brylski, Petro Stęszeski.

Advocato spectabili Andrea Chrząnski

Scabinis spectabilibus Josepho Żabicki sen(iore), Martino Barent, Adalberto Bochynski, Jacobo Szlawczynski, Adalberto Beyma, meque Nicolao Rybicki utriusque officii notario jurato.

Qui suprascripti spectabiles proconsul cum consulibus, advocatus cum scabinis suis juramenta sua in praesentia generosi Joannis Montwitz [?] Błazewicz commissarii bonorum Grodziska expleverunt.

Seniores Contuberniorum.

Braseatorum, spectabiles Valentinus Randecki et Joannes Bochynski

Lanionum, famati Vilhelmus Jounga et Valentinus Sobieroski

Sartorum, spectabiles Martinus Brylski et Antonius Gallewicz

Pellionum, Aegidius Maciejeski et Jacobus Kuraskiewicz

Sutorum, Josephus Kosikiewicz et Josephus Ekkiert

Ferrifabrorum, Joannes Margraff et Joannes Hanus

Doleatorum, Thomas Krolikiewicz et Joannes Szeync

Linitextorum, Antonius Rychterowicz et Paulus Molewicz

Figulorum, Mathias Łakomski et Valentinus Czaplicki

Rotificum, Simon Karaskiewicz et Josephus Szultz

Pistorum, Joannes Rymer et Joannes Grussman

Molitorum, Andreas Schenfelt et Joannes Frantcke

Instigatores: famati Thomas Laskoski et Jacobus Bochynski

Źródło: Grodzisk Wlkp., radziecka 1771-1780, sygn. 1525, f. 45

Nowy skład rady, ławy. Starsi cechowi.

1658 Quietant Twardzikowie executores olim providi Sebastiani Gano Cossoviensis sculteti

Quietant Twardzikowie executores olim providi Sebastiani Gano Cossoviensis sculteti.	Twardzikowie kwitują wykonawców [testamentu] niegdy opatrznego Sebastiana Gano sołtysa w Kosowie.
Actum feria sexta ante dominicam Invocavit proxima 1658.	Działo się w piątek przed niedzielą „Invocavit” [roku] 1658.
Coram officio actisque proconsularibus Gostinensibus personaliter comparentes providus Bonaventura Twardzik cmeto de villa Brzezie et honesta Anna honesti Alberti Jarmuzek civis Gostinensis consors cum assistentia eiusdem mariti sui tanquam tutoris naturalis ad actum praesentem assumpti et ab eodem officio approbati, sani mentibus et corporibus existentes, non compulsi neque coacti, sed benevole ac libere, palam verbisque expressis recognoverunt, prout praesentibus recognoscunt	Przed urząd i akta burmistrzowskie gostyńskie osobiście stanąwszy opatrzny Bonawentura Twardzik kmieć ze wsi Brzezie oraz uczciwa Anna, małżonka uczciwego Wojciecha Jarmużka mieszczanina gostyńskiego w asyście tegoż męża swego jako naturalnego opiekuna do aktu niniejszego wybranego i przez tenże urząd zatwierdzonego, zdrowi na umyśle i ciele będąc, nie zmuszeni czy przymuszeni, lecz dobrowolnie i swobodnie, otwarcie i wyraźnie zeznali, jak też niniejszym zeznają
se levasse ac recepisse summam florenorum ducentorum de manibus famati Joannis Lokiewicz proconsulis pro tunc Gostinensis executoris vero testamenti olim providi Sebastiani Gano Cossoviensis sculteti, quam summam praefatam ducentorum florenorum famatus olim Joannes Worecki notarius et civis Gostinensis de manibus providi olim Martini Twardy cmetonis Brzeznensis parentis praedictorum recognoscentium mutuo acceperat et in prato versus molendinum Kania nuncupatum inscripserat et obligaverat, quod pratum cum aliis bonis post praedictum olim Joannem Worecki dictus olim Sebastianus Gano emit et obtinuit.	iż wzięli i przyjęli sumę 200 złotych z rąk sławetnego Jana Lokiewicza obecnie burmistrza gostyńskiego i wykonawcy testamentu niegdy opatrznego Sebastiana Gano sołtysa w Kosowie, którą to sumę wspomnianą 200 złotych sławetny niegdy Jan Worecki pisarz i mieszczanin gostyński z rąk opatrznego niegdy Marcina Twardego kmiecia w Brzeziu, ojca rzeczonych zeznających, pożyczył był i na łące naprzeciw młyna zwanego Kania zapisał i zastawił był, którą to łąkę z innymi dobrami po wspomnianym niegdy Janie Woreckim rzeczony Sebastian Gano kupił i nabył.
Ex qua summa florenorum ducentorum Polonicalium numerata percepta et in effectu levata idem Bonaventura Twardzik et Anna Jarmuszkowa tanquam naturales successores post praedictum Martinum Twardy parentem suum existentes, eundem dominum Joannem Lokiewicz et alios coexecutores eiusdem post saepe dictum Sebastianum Gano et eius successores quietarunt quietantque actum per praesentem, nihil iam amplius sibi debere ab eisdem executoribus ex eisdem bonis Woreckiego dicentes. Quam summam praetactam dictus Joannes Lokiewicz propriam eisdem recognoscentibus numeravit, et ante omnia debita eandem sibi ex eisdem bonis Woreckiego recepisse promisit.	Z tejże sumy 200 złotych polskich przeliczonej, przyjętej i rzeczywiście podjętej tenże Bonawentura Twardzik i Anna Jarmuszkowa, jako naturalni spadkobiercy po rzeczonym Marcinie Twardym ich ojcu, tegoż pana Jana Lokiewicza i innych współwykonawców po tymże często wzmiankowanym Sebastianie Gano i jego następcach pokwitowali i kwitują niniejszym aktem, oświadczając że wykonawcy [testamentu] nie są już im nic winni z tychże dóbr Woreckiego. Którą to wspomnianą sumę rzeczony Jan Lokiewicz policzył jako własność tychże zeznających i zapewnił, że jest to pierwszy dług ściągnięty (?) z dóbr Woreckiego.

Źródło: Gostyń, „Acta proconsule...” 1636-1677, czystopis, sygn. I 22, s. 215

1617 Sebastianus Radost plenipotentiam ab Adamo Mieszała datam ingrossat

Sebastianus Radost plenipotentiam ab Adamo Mieszała datam ingrossat.

Sub eodem actu. Veniens personaliter ad officium consulare actaque praesentia famatus Sebastianus Radost obtulit plenipotentiam a famato Adamo Mieszała cive Strelnense certa in causa sibi datam, ibidemque in Strelno officiose factam et sigillo eiusdem civitatis Strelno communitam, quam actis consularibus Coninensibus inseri petiit. Quod illi ex officio admissum. Cuius tenor sequitur et est talis.

„Proconsul et consules oppidi Strelno. Ad notitiam indubitatam tenore praesentium deducimus universis et singulis. Quia coram nostra integra consulari residentia personaliter comparens famatus Adamus Mieszała et Hedvigis consors sua legitima habens penes se ad actum praesentem Martinum Krzywanka oppidanum Strelnensem tutorem officiose datum in omni meliori et potiori modo, via, forma ac styllo quibus de iure convenit, in suum verum legitimum ac indubitatum plenipotentem ac mandatarium famatum Sebastianum Radost civem Coninensem in causa et actione adeundum medium mansi agri successionis morte olim Laurentii rotificis et Annae coniugum iure divino et naturali devolutum, coram quovis judicio et officio cum quibusvis personis sexus utriusque habitis et habendis fecerunt et constituerunt, et prout melius et efficatius de forma juris potuerunt ordinaverunt,

plena et omnimoda praefato plenipotenti suo data atque annexa potestate, medium mansi agri eiusmodi morte olim Laurentii rotificis et Annae parentum suorum iure divino et naturali sibi devolutum et concernen(tem) jure vel amicabili complanatione adeund(um), summa(s) pecuniaria(s) secun(dum) [?] taxa(s) [?] aliorum agrorum levandi, de perceptis et levatis quietandi, arestandi et aresta continuandi, juramenta audiendi et dimittendi, quaevis decreta suscipiendi, ab onerosis vero et sese aggravan(tibus) ad altiora judicu(m) superiorum subsellia appellandi et appellationes interpositas prosequendi, alios vel alium in suum locum substitutum et substitutos revocandi, ita ut generalitas specialitati, et specialitas generalitati in nullo derogare videatur.

Et alia quae vel istius causae necessitas postulaverit, vel ratio officiorumque [?] efflagitaverit tractandi bonoque fine terminandi. Caven(do) pro rati grati ac firmi habitione [?] quodquod per praefatum plenipotentem Sebastianum Radost civem Coninensem actum gestum constitutumque sit, non aliter ac si ipsi praesentes adessent coramque egissent. Harum quibus sigillum officii nostri est subimpressum testimonio literarum. Datum et actum in praetorio Strelnensi feria quarta post dominicam Conductus Paschae proxima, anno Domini millesimo sexcentesimo decimo septimo.

(-) Stanislaus Wochalicz [?] notarius juratus actorum civilium mp.”

Źródło: Konin, radziecka 1594-1643, sygn. I/2, s. 633

Sebastian Radost oblatuje w aktach radzieckich miasta Konina plenipotencję, której udzielił mu Adam Mieszała, mieszczanin strzeliński. Dokumentem tym, zapisanym w aktach radzieckich miasta Strzelna, Radost został upoważniony do reprezentowania Mieszały w sprawie uzyskania praw do półłanka, należnego mu drogą spadku po jego (czy raczej jego żony Jadwigi) rodzicach: Wawrzyńcu kołodzieju i Annie.

1668 Transfusio juris patronatus in personam rndi Grudowicz per g Gostynski

Actum in castro Posnaniensi feria quinta post dominicam Jubilate proxima, anno Domini millesimo sexcentesimo sexagesimo octavo. Generosus Andraeas Borek Gostyński, medietatis oppidi Gostin haeres, recedendo etc. recognovit. Quia ipse totum et integrum ius suum collationis constituendorum presbiterorum oratorii Congregationis sancti Philippi Nerii in ecclesia sanctae Margarethae in oppido Srzodka extra civitatem Posnaniensem sita, existentis, se recognoscentem ad ecclesiam Immaculatae Conceptionis Beatissimae Mariae Virginis extra oppidum praefatum Gostin existentem, concernens, cum omni jure, dominio et proprietate, omnibusque ejusdem juris praerogativis et immunitatibus, nihil sibi et suis successoribus ex eodem jure collationis reservando et excipiendo,	Działo się w grodzie poznańskim w czwartek po niedzieli „Jubilate”, roku Pańskiego 1668. Urodzony Andrzej Borek Gostyński, dziedzic połowy miasta Gostyń, odstępując [od prawa i jurysdykcji swojego powiatu itd.] zeznał. Iż on całe i zupełne swoje prawo obsadzania (kollacji) wyznaczonych księży oratorium Kongregacji św. Filipa Neri istniejącego przy kościele św. Małgorzaty położonym w mieście Śródka za miastem Poznań, dotyczące siebie, zeznającego, co do kościoła Niepokalanego Poczęcia NMP za wspomnianym miastem Gostyń, wraz z całym prawem, władzą i własnością oraz wszystkimi tegoż prawa przywilejami i zwolnieniami, niczego sobie ani swoim następcom z tegoż prawa obsadzania zastrzegając czy wyłączając,
in personam admodum reverendi Stanislai Grudowicz praepositi oratorii praefati Congregationis sancti Philippi Nerii in ecclesia eadem sanctae Margarethae in oppido Srzodka sita moderni et in futurum existentium praepositorum oratorii eiusdem idque intuitu et respectu oratorii similis Congregationis sancti Philippi Nerii in ecclesia eadem Gostinensi Immaculatae Conceptionis Beatissimae Mariae Virginis fundandi, cessit, contulit, transposuit et transfudit, prout quidem cedit, confert, transfert et transfundit praesentibus.	na osobę przewielebnego Stanisława Grudowicza obecnego przełożonego oratorium wspomnianej Kongregacji św. Filipa Neri w tymże kościele św. Małgorzaty położonym w mieście Śródka, jak i na przyszłych przełożonych tegoż oratorium, a to w związku z planowanym założeniem oratorium podobnej Kongregacji św. Filipa Neri w tymże kościele Niepokalanego Poczęcia NMP w Gostyniu, odstępuje, przekazuje, przenosi i zlewa, jak też odstąpił, przekazał, przeniósł i zlał niniejszym.
Dans et concedens eidem admodum reverendo praeposito moderno et in futurum pro tempore existenti plenariam facultatem et omnimodam potestatem, presbiteros ad ecclesiam praefatam constituendi, ea tamen conditione huic transfusioni adiecta quod si et in quantum hoc idem oratorium in ecclesia praefata Gostinensi Beatissimae Mariae Virginis ad suum esse non devenerit, ex tunc hoc idem jus collationis ad se recognoscentem vel suo[s] successores denuo rediret. Recognitione praesenti ad praemissa mediante.	Dając i udzielając temuż przewielebnemu obecnemu przełożonemu, jak i pełniącym tę funkcję w przyszłości, pełnej zdolności i wszelkiej władzy wyznaczania księży do wspomnianego kościoła, pod tym wszakże warunkiem dołączonym do tego przelania prawa, że jeśli i o ile toż oratorium we wspomnianym kościele NMP w Gostyniu nie doczeka się swego założenia, odtąd to prawo obsadzania powtórnie przejdzie na zeznającego lub na jego następców, za pośrednictwem niniejszego zeznania co do powyższych [?].
L. S. (-) Andraeas Radoliński judex surrogatus castrensis Posnaniensis. Ex protocollo castrensi Posnaniensi extractum. (-) Rudolski	Pieczęć. (-) Andrzej Radoliński sędzia surogat grodzki poznański. Wyciąg z protokołu grodzkiego poznańskiego. (-) Rudolski
[in dorso: Transfusio juris patronatus in personam rndi Grudowicz per G Gostynski]	[in dorso: Przelanie prawa patronatu na osobę wielebnego Grudowicza przez urodzonego Gostyńskiego]

Wyciąg: Święta Góra, „Dokumenta Starożytne Kongregacyi Xięży Filippinów pod Gostyniem”, sygn. A/5, s. 23

Odpis z wyciągu: Święta Góra, „Dopisy Do Rękopisma Zbiór Wiadomości o Świętéj Górze pod Gostyniem”, sygn. A/11, s. 12, wpis VII

Andrzej Borek Gostyński przelewa prawo patronatu (kollacji, prawo do obsadzania urzędów kościelnych) w gostyńskiej kongregacji księży filipinów na ks. Grudowicza. Statuty Kongregacji św. Filipa Neri wymagały bowiem, jak czytamy w „Zbiorze wiadomości o Świętej Górze pod Gostyniem” (s. 28-29), by proboszcz wybierany był przez głosowanie wśród samych członków kongregacji, a nie narzucany przez fundatora.

1839 Reconciliatio sacerdotis peccatoris

Die 18 Januarii 1839 illustrissimum ac reverendissimum consistorium archiepiscopale Posnaniense missit ad nostras aedes Philippum Krause, qui anno 1805 in dioecesi Vratislaviensi ordinatus presbyter, obibat munia tum vicarii tum etiam curati usque ad annum 1813, in quo duxit uxorem feminam acatholicam coram pastore acatholico, cum qua vixit in concubinatu usque ad annum 1829, procreavitque filios et filias. Taliter proitus fungebatur quibus officiis civilibus inferioris gradus non solum usquae [!] ad mortem suae publicae concubinae, quae subsequuta [!] est anno 1829, sed etiam et post.	Dnia 18 stycznia 1839 roku prześwietny i najprzewielebniejszy konsystorz poznański posłał w nasze progi Filipa Krause, który po przyjęciu święceń kapłańskich w roku 1805 w diecezji wrocławskiej pełnił posługę wikariusza, a nawet plebana (curatus) do roku 1813, kiedy to przy asyście pastora pojął za żonę kobietę niekatoliczkę, z którą żył w konkubinacie aż do roku 1829, płodząc synów i córki. Tak postąpiwszy sprawował różne urzędy świeckie niższego stopnia nie tylko do śmierci swojej publicznej konkubiny, która nastąpiła w roku 1829, lecz również później.
Tandum [!] concepit animo regredi ad gremium Ecclesiae catholicae et reassumere statum sacerdotalem, et hoc intuitu procuravit sibi literas dimissoriales ex dioecesi Vratislaviensi et transmigravit ad nostram dioecesim Posnaniensem, ubi susceptus missus venit in aedes nostrae congregationis, daturus spatio hebdomadarum quatuor probationem suae conversionis, atque applicaturus se scientiae tum sacrae theologiae tum rituum ecclesiasticorum.	W końcu powziął zamiar powrotu na łono Kościoła katolickiego i do stanu kapłańskiego. Postarał się więc o pismo zwalniające (litterae dimissoriales) z diecezji wrocławskiej i przeprowadził się do naszej diecezji poznańskiej, gdzie został przyjęty i skierowany w progi naszej kongregacji, by po upływie 4 tygodni potwierdzono szczerość jego nawrócenia oraz by zajął się [tu] nauką teologii oraz obrzędów kościelnych.
Ast nos memores eundem subjacere excommunicationi latae sententiae, quamvis authoritate illustrissimi consistorii admisimus eum ad alia exercitia nostra spiritualia, attamen prohibuimus addesse [!] sacrificiis missarum. Quod ille nimia anxietate ferens, porrectis litteris ad praedictum consistorium petiit reconciliari Ecclesiae sanctae. Cui annuendo, demandatum est reverendo praeposito congregationis illummet reco[nci]liendum in foro conscientiae, quod revera subsecutum est die 16 Februarii. Quae de caetero cum illo evenient, futurum tempus monstrabit.	Jednak my, pamiętając że podlega ekskomunice latae sententiae, wprawdzie z polecenia prześwietnego konsystorza dopuściliśmy go do różnych naszych ćwiczeń duchowych, jednak zakazaliśmy mu uczestnictwa w ofierze mszy. Wielce go to zmartwiło i wystosował prośbę do wspomnianego konsystorza, by pojednano go z Kościołem świętym [zdejmując ekskomunikę]. Konsystorz do prośby się przychylił, rozkazując przełożonemu kongregacji, by udzielono mu rozgrzeszenia podczas spowiedzi (in foro conscientiae, w trybunale pokuty), co rzeczywiście nastąpiło 16 lutego. Co będzie z nim dalej, czas pokaże.

Źródło: Święta Góra, ks. Kasper Dominikowski, „Liber Magnus Congregationis Oratorii Sancti Philippi Nerii ad Oppidum Gostyń”, sygn. A/8, s. 41

Fragment "Wielkiej księgi", kroniki kongregacji św. Filipa Neri na Świętej Górze autorstwa jej przełożonego, ks. Kaspra Dominikowskiego.

Przychylając się do próśb Czytelników, inicjuję tym samym cykl transkrypcji z równoległym przekładem.

1676 Inhibitionis et decreti illustris magnifici incisoris Lublinensis Parcensis capitanei etc. oblatae

Inhibitionis et decreti illustris magnifici incisoris Lublinensis Parcensis capitanei etc. oblatae [?]

Actum in Grodzisko feria quarta post festum sancti Bartholomaei Apostoli proxima anno Domini 1676.

Ad officium spectabilis domini Jacobi Kostkowicz advocati Grodziscensis actaque praesentia veniens personaliter spectabilis Jacobus Tarczeski sindicus religiosorum Fratrum Minorum de Observantia Sancti Francisci conventus Grodziscensis obtulit ad ingrossandum in acta praesentia primo inhibitionem Judaicam, secundo decretum curiale inter praefatum conventum ab una, et infideles Judaeos parte ab altera, illustris ac magnifici domini Joannis Caroli de Zurowo in Wisniewiec Daniłowicz incisoris Regni Lublinensis Parcensis capitanei etc. pro tunc tenutarii et domini Grodzisko, quae [?] ab eodem offerente officium praesens suscepit, et in acta sua inscribere mandavit. Cuius inhibitionis et decreti tenor sequitur talis.

„Jan Karol z Żurowa na Wisniowcu Daniłowicz krayczy koronny lubelski parczeski starosta, pułkownik JKMci.

Wiadomo komu wiedziec o tym nalezy tym moim czynię pisaniem. Iz stosuiąc się do swiątobliwy swiętey pamieci wielmoznego JMci pana Jana Leopolda z Bnina Opalinskiego kasztellana nakielskiego, fundacii conventu oycow Bernardynow w miescie Grodzisku. A uwazywszy ze przy wymierzonym załozeniu klasztoru placu kierchała Żydow miasta tegosz, cale tam przecz pomienionego swietey pamieci JMci pana kasztellana nakielskiego, zniesiony y gdzie indziey obrocony summo ludzi przesz czeste Zydow na ono mieysce vizyty et in contemptum chwały Boskiey w kosciele pomienionych oycow, ile bardzo blisko koscioła zostaiący iest y zostaie scandalo authoritate na ten czas dominii mei zakazuie. Aby Żydzi miasta Grodziska stante possessione mea zadnych do kierchala tego schadzek lamentow, ani devociiey swoich czynic niewazyli się. Na co [?] przykazaniu samym tę Zydom praesentialnym y ten moy script przy przycisnieniu herbowny pieczeci moiey podpisuie. Działo się to w Grodzisku die 26 Junii roku 1676.

(-) Jan Karol Daniłowicz Kray: Koron: Lub: Par: Staro: P JKMci.

[Sigillum suprapraefati illustris ac magnifici domini.]”

„Actum in curia Grodziscensi feria quarta post festum sancti Bartholomaei Apostoli proxima anno Domini 16septuagesimo sexto.

In causa et actione iudiciaria quam spectabilis Jacobus Tarczeski sindicus religiosorum Fratrum Minorum de Observantia S. Francisci conventus Grodziscensis nomine ipsorum agens, in et contra infideles Judaeos Grodziscenses occasione violentiae praefati conventus, loci sacri, et personarum spiritualium eius nimirum iniuriae realis, saxo in cervicem proiecto admodum reverendo domino guardiano ante quatuor hebdomadas die festo Scapularis B. V. Mariae sub tempus concionis matutinae peragendo [?] per eosdem Judaeos illatae, tum etiam verborum contumeliosorum iisdem patribus Bernardinis illatorum [?] prout fusius et latius scrutinium huius [?] causae hesterna die peractum obloquitur, instituit et insent[...],

petens super eosdem perfidos Judaeos paenam tanquam contra exorbitantes, et civibus ac fidelibus continuo nocivos extendi et in deprecatione solenni, litiumque omnium expensarum refusione condemnari idque quod iuris et aequitatis sit decidi et sententiari.

Porro cum iidem citati Judaei principalem huius causae nolerent prodere, qui et easdem violentias, tumultus factos [?] minime fassi sunt. Ideo illustris ac magnificus dominus Joannes Carolus de Żurowo in Wisniowiec Daniłowicz incisor Regni Lublinensis Parcensis capitaneus, etc. pronunc idque intuitu causarum illustris ac magnificae dominae Zophiae Eleonorae de Miłosław quondam piae memoriae magnifici domini Joannis Leopoldi de Bnin Opalinski castellani Naclensis, et modernae ex secundario voto matrimoniali [?] consortis, in Grodzisko, et villarum eius tenutarius et dominus, cum suis assessoribus nempe admodum reverendis Martino Dobrzyc plebano et decano foraneo Grodziscensi, Valentino Romieniewicz altarista Sanctissimi Rosarii et commendario Grodziscensi, atque generosis Stanislao Brudnoski, Jacobo Idzikoski, eo in consideratione habito, quod pars citata tumultum et violentiam loci sacri, et personarum religiosarum eius intulit, verbisque contumeliosis easdem personas spirituales affecit postposito suprapraefati illustris magnifici judicis edicto, in sepulchretum tumultuarie antiquum ingressa est,

ideo partem citatam nimirum perfidos Judaeos delinquentes puniendos paena peccuniaria tanquam communes, siquidem de principali non constat, qui principalis puniendus esset de iure praescripto capitali pro fabrica templi religiosorum Fratrum Minorum de Observantia Sancti Francisci conventus Grodziscensis exnunc ad manus praefati sindici summam ducentarum marcarum, et ratione edicti postposita illustris ac magnifici judicis summam florenorum centum pro reparatione altaris sancti Antonii in templo Grodziscensi eorundem patrum Bernardinorum existentis extradendam esse solennemque deprecationem per [?] personas dignas faciendam censuit simulque decrevit.

Praecipiendo dictis Judaeis Grodziscensibus generaliter omnibus, ut nullus eorum audeat ingredi idem sepulchretum, et ibidem suam Judaicam acclamationem sub praetextu ipsorum devotionis absolvere, sub paena mille marcarum Polonicalium usque ad decisionem causae ratione huius sepulchreti antiqui simulque praecipiendo ut quam citissime, actio et causa illorum huius sepulchreti antiqui in foro fori decisionem ultimariam obtineat. Cui suprapraefatae decisioni praefati Judaei ut satisfaciant, illustris ac magnificus judex suprapraefatus mandat, et praecipit sub paena mille marcarum Polonicalium.

(-) Joannes Carolus Daniłowicz incisor Regni, Lublinensis Parcensis capitaneus, [...] M R mpp.

[Sigillum suprapraefati illustris ac magnifici domini judicis.]”

Źródło: Grodzisk Wlkp., wójtowska 1669-1677, czystopis, sygn. 1504, s. 577

Jakub Tarczewski, syndyk klasztoru bernardynów w Grodzisku Wlkp. oblatuje w aktach wójtowskich dwa dokumenty wydane przez dziedzica miasta, Jana Karola Daniłowicza:

1) Zakaz wstępu Żydom na ich cmentarz („kierchał”) przy klasztorze bernardynów, z 26 czerwca 1676 r.

2) Dekret sądu dworskiego w sprawie między konwentem bernardynów a gminą żydowską, z 26 sierpnia 1676 r.

Drugi dokument dotyczy zajścia w święto Szkaplerza NMP (16 lub 19 lipca), kiedy to Żydzi znieważyli słownie bernardynów, a przede wszystkim podczas porannego kazania obrzucili kamieniami gwardiana (jeden z kamieni ugodził go w kark). Sąd w składzie: dziedzic jako sędzia oraz czterech asesorów: pleban, komendarz i dwóch szlachciców, nałożył na Żydów kary pieniężne za przestąpienie poprzednio wydanych zakazów oraz zagroził karą 1000 grzywien w przypadku, gdyby któryś z nich poważył się wejść na teren starego cmentarza. Nakazał też jak najszybsze rozstrzygnięcie sprawy przed sądem wyższej instancji (in foro fori).

Lektura:

- http://actacastrensia.blogspot.com/2014/06/1674-visio-sepulchreti-judaici.html
- http://www.sztetl.org.pl/pl/article/grodzisk-wielkopolski/5,historia/?action=view&page=1

- Piotr Bartkowiak, Rola i działalność mniejszości żydowskiej w Grodzisku Wlkp. w XIX i XX wieku, „Grodziskie Zeszyty Historyczne” 2003.

1676 Slataliną Skałecka quietat

Slataliną Skałecka quietat

Actum in Praetorio Grodziscensi feria 6ta post festum Conceptionis Immaculatae Virginis Mariae proxima 1676.

Ad officium spectabilis domini Jacobi Kostkowicz advocati Grodziscensis eiusque scabinorum juratorum in judicio opportune bannito residens actaque praesentia veniens personaliter honesta Elisabeth Slatalina post decessum pie defuncti spectabilis Stanislai Slatała viri consularis Grodziscensis mariti sui vidua derelicta cum personali assistentia spectabilis domini Joannis Henrici Cichoszeski proconsulis Grodziscensis tutoris sui testamento per dictum Slatała dativi et inscripti, sana liber per omnia existens palam ac benevole recognovit actuque praesenti recognoscit.

Quia ille inhaerendo ultimae voluntati factae die vigesima sexta Augusti anni praesentis, praedicti mariti sui, et eidem satis facien[do] summam florenorum centum Polonicalium legatam per eundem maritum suum honestae Justinae Slatalance sorori suae famati Francisci Skałecki civis Grodziscensis consorti eiusque liberis, tum vestes bambardasque binas in testamento specificatas in facie suprapraefati judicii eidem Justinae Skałecki et eius liberis reposuit, quam summam cum iisdem vestibus et bambardis dicta Skałecka ad se recepit. De quibus receptis tam summa quam vestibus suprapraefata Skałecka soror supranominatae Slatała cum assistentia eiusdem mariti sui Skałecki uti tutoris coniugalis dictam Elisabetham Slatalina eiusque successores quam sufficientissime iudicialiter in perpetuum quietavit absolvit et liberam una cum successoribus suis dimisit, quietatque plenarie, et de omni generali successione tam bonorum mobilium quam immobilium per eundem Slatała morte derelictorum prout fusius et latius contenta huius in testamento obloquuntur. Recognoscendo nihil sibi amplius iuris proprietatis (immo omne ius suum ratione huius successionis, a dictis bonis generaliter omnibus morte dicti Slatała derelictis alienando, et iisdem abrenunciando) successoribus suis de dictis rebus tum etiam summa restare et super esse, atque successionem aliquam apud eandem recognoscentem relinquens et excipiens, ob quod aliquando eam vel eius posteros iure aut alio quovis modo et colore aut praetextu molestare ac inquietare repetereque possit ac valeat. Quam sui quietationem dicta Slatalina cum assistentia suprapraefati tutoris ratam et gratam suscipiens actis praesentibus notandam petiit et obtinuit.

Źródło: Grodzisk Wlkp., wójtowska 1669-1677, czystopis, sygn. 1504, s. 601

Pokwitowanie odbioru spadku.

Przed sądem gajonym wójtowskim w ratuszu grodziskim następuje przekazanie rzeczy, które zmarły Stanisław Ślatała, rajca grodziski, zapisał swojej siostrze Justynie, żonie Franciszka Skałeckiego.

Ostatnią wolę Ślatały znajdujemy w grodziskiej „Liber testamentorum” (sygn. 1499, s. 299). Przytaczam dyspozycję dotyczącą Skałeckiej: „Siostrze moiey rodzony Justinie Skalecki leguie y odkazuię złotych sto pospołu z iey dziatkami a siostrankami memi. Ruznice dwie: ptasznice y srotownicę odkazuię takze tym siestrzynkom, trzecią srebrem nabianą zprzedac, sukien dwie, zupąn zelony y kontus lazurowy odkazuię takze tym dzieciom, tym respectem iednak, aby P. Siostra moia odebrawszy na sie tak dziatki swoie złotych sto, iako y inne rzeczy ktore tu są specificowane, nic iusz więcey tak po smierci moiey iako y Małzonki nie upominali się ani zadnego prawa tak ona iako y dziatki iey dobr tak ruchomych iako y nieruhomych [!] nie przywłaszczali sobie ani nie mieli.”

Wydaniem pieniędzy i rzeczy po zmarłym zajęła się Elżbieta Ślatalina. Skałecka kwituje odbiór, potwierdza że prawem sukcesji nic już więcej się jej nie należy oraz wyrzeka się wszelkich pretensji w tym względzie wobec Ślataliny i jej potomków.

1675 Skałecki Rosario obligat

Skałecki Rosario obligat.

Coram eodem judicio comparentes personaliter famatus Franciscus Skałecki cum consorte sua Justina Slatalanka, cives Grodziscenses, sani ac liberi per omnia existentes palam ac benevole verbisque expressis recognoverunt, actuque praesenti recognoscunt.

Quia illi de manibus honestae Annae Psarski filiae legitimae honestorum olim Matthiae et Evae Czurełow coniugum civium Grodziscensium florenos quinquaginta polonicales inscriptos et fundatos, in praediolo et eius attinentiis in suburbio certis in vicinitate [?] consistentibus [?] altaristae Sanctissimi Rosarii receperunt in rem et necessitatem suam levaverunt. Quam summam florenorum quinquaginta praefatus Skałecki et Slatalanka coniuges inscribunt demonstrant et assecurant in et super bonis suis omnibus habitis et per Dei gratiam habendis specialiterque in domo sua propria haereditaria acialiter, penes domum Szymaniczki viduae derelictae, in platea Ostrow sita [?] ex censu florenorum trium et grossorum quindecem, venerabili altaristae Sanctissimi Rosarii hic Grodzisci solvendo pendendoque quotannis, incipiendo solutionem a festo sancti Aegidii Abbatis, qui altarista ratione census percepti et percipiendi tenebitur sacra duo anniversaria, unum quidem decantare pro anima suprapraefatae Evae Czurełki fundatricis post festum sancti Egidii Abbatis die qua sibi visum fuerit, alterum vero post festum Annunciatae B. V. Mariae legere pro anima Matthiae Czureło mariti eius, ex quo censu percipiendo cedent altaristae moderno et pro tempore existenti floreni duo et grossi quindecem, quos grossos quindecem cantoribus pro decantatione dabit, reliquam vero census cedet confraternitati Sanctissimi Rosarii pro necessitatibus videlicet florenus unus.

Quae obligatio et inscriptio tam diu vim et robur suum habere debebit, quo ad idem recognoscentes vel successores ipsorum suprapraefatam summam capitalem una cum censu iterum ad manus iam non ad Psarski Annae, sed admodum reverendi domini altaristae Sanctissimi Rosarii nunc et pro tempore existenti prompta parata probataque peccunia non restituerunt.

Quam obligationem et inscriptionem admodum reverendus dominus Valentinus Romieniewicz altarista Sanctissimi Rosarii et commendarius (cassando iam inscriptionem in praediolo praefatae Evae Czurełki annihilando et mortificando) ratam et gratam suscipiens actis praesentibus notandam petiit et obtinuit.

Źródło: Grodzisk Wlkp., wójtowska 1669-1677, czystopis, sygn. 1504, s. 400

Psarską altarista Sanctissimi Rosarii quietat.

Coram eodem judicio bannito comparens personaliter admodum reverendus dominus Valentinus Romieniewicz altarista Sanctissimi Rosarii et commendarius Grodziscensis sanus ac liber per omnia existens palam ac benevole recognovit actuque praesenti recognoscit.

Quia ille honestam Annam Czurełowną consortem legitimam famati Gregorii Psarski in praesentia ipsius uti tutoris [?] coniugalis ad actum praesentem de inscriptione summae florenorum quinquaginta polonicalium persolutione super bonis ipsius haereditariis habita nempe in praediolo versus civitatem et successores eius quietavit, actuque praesenti quam sufficientissime quietat aeviterne idque ob satisfactionem tam summae quam census ab eadem summa provenientis. Inscriptionem in iisdem bonis in ultima voluntate honestae Evae Czurełki charissimae matris ipsius actis testamentalibus sabbatho ante festum sancti Egidii Abbatis proximo ingrossatam eo nomine, temporibus perpetuis cassando annihilando et mortificando perpetue. Quam sui quietationem honesta Anna Psarska in assistentia mariti sui ratam et gratam suscipiens actis praesentibus notandam petiit et obtinuit.

Źródło: Grodzisk Wlkp., wójtowska 1669-1677, czystopis, sygn. 1504, s. 407

Zapis czynszu kościelnego.

W grodziskiej „Liber testamentorum” (sygn. 1499, s. 276) znajdujemy testament Ewy Czurełowej, wdowy po Macieju. W testamencie tym, datowanym na 29 sierpnia 1671 roku, zawarła szereg zapisów na msze żałobne za swoją duszę, wszystkie zabezpieczone na jej folwarczku (praediolum) wraz z przyległościami. Zapisała między innymi „do Różańca Świętego złotych pięćdziesiąt, od której summy połowica czynszu Wielebnemu Xu Altariście Rożańcewemu ratione anniversarii unius pro anima defunctae [=na jedną mszę rocznicową za duszę zmarłej], a druga połowica czynszu tegosz Bractwu na wosk należeć będzie.”

Trzy i pół roku po śmierci Czurełowej, 5 stycznia 1675 r. jej córka Anna, żona Grzegorza Psarskiego przystąpiła do wypełnienia woli zmarłej w tym zakresie. Pierwszy z transkrybowanych wyżej aktów to właśnie zapis owych 50 złotych na Bractwo Różańcowe w kościele farnym w Grodzisku. Naturalnie, pieniądze te nie trafią do rąk księdza altarysty – stanowią kapitał, który ulokowany u kredytobiorcy będzie przynosił dochód w postaci czynszu. Kredytobiorcą jest tu małżeństwo Franciszek Skałecki i Justyna Ślatalanka. Na ręce altarysty Różańca Świętego w Grodzisku zobowiązują się płacić roczny czynsz w wysokości 3 zł 15 gr rocznie (a więc 7% kwoty, oprocentowanie typowe dla wyderkafu).

Altarysta zostaje zobowiązany do odprawiania dwóch mszy rocznicowych: mszy śpiewanej za duszę śp. fundatorki w dniu dla siebie dogodnym po święcie św. Idziego (1 IX) oraz mszy czytanej za duszę śp. Macieja męża fundatorki, po święcie Zwiastowania NMP (25 III). Z kwoty 3 zł 15 gr: 2 zł weźmie ksiądz jako stypendium mszalne, 15 gr dostaną kantorzy za śpiew na mszy, a 1 zł - bractwo różańcowe na ich potrzeby.

Udzielona w ten sposób Skałeckim pożyczka zostaje zabezpieczona na ich domu, stojącym na rogu ulicy Ostrów przy domu Szymaniczki wdowy.

Dopełnienie tej operacji stanowi kwitacja, poświadczona w drugim z przytoczonych aktów. Altarysta Różańca Świętego i komendarz kościoła grodziskiego, ks. Walenty Romieniewicz kwituje Psarską z powyższego uregulowania kwoty 50 zł, należnej altarii mocą testamentu Ewy Czurełowej, tym samym uwalniając folwarczek z obciążenia nią.