1789 Sepultura ossium in ecclesia parochiali Radomicensi

Sepultura ossium in ecclesia parochiali Radomicensi.	Pochowanie kości w kościele radomickim.
Anno eodem 1789, die autem 23 mensis Martii post procuratam et obtentam ex illustrissimo ac reverendissimo officio Posnaniensi facultatem purgandi fornices ecclesiae parochialis Radomicensis et sepeliendi ossa ibidem processu solito decanali convocati fuere omnes sacerdotes totius decanatus ad instantiam perillustris magnifici domini Joannis de Strzęczno Tourno dapiferi Calissiensis, Ordinis Sancti Stanislai equitis, bonorum Radomicko ac aliorum haeredis, ejusdem ecclesiae collatoris benignissimi. Qui comparuerunt ferme omnes ac praeterea nonnulli ex adjacentibus decanatibus sacerdotes. Rogati fuere etiam religiosi admodum reverendi patres ordinis Cisterciensis de oppido Prement aliqui, itidem et patres quinque ex ordine S. Francisci Strictioris Observantiae, Reformati dicti, de oppido Osieczna in decanatu Smiglensi existentes.	Roku tegoż 1789, dnia zaś 23 marca, po uzyskaniu i odebraniu od najjaśniejszego i najprzewielebniejszego konsystorza poznańskiego zgody na oczyszczenie krypt kościoła parafialnego radomickiego i pochówek kości tamże, w postępowaniu zwyczajnym dekanalnym, zwołani zostali wszyscy kapłani całego dekanatu na prośbę prześwietnego wielmożnego pana Jana ze Strzęczna1 Turno stolnika kaliskiego, kawalera Orderu Św. Stanisława, dziedzica dóbr Radomicko i innych, najhojniejszego kolatora tego kościoła. Stawili się oni prawie wszyscy, a ponadto kilku kapłanów z sąsiednich dekanatów. Zaproszono też pobożnych przewielebnych: kilku ojców cystersów z miasteczka Przemęt oraz pięciu ojców z Zakonu św. Franciszka Ściślejszej Obserwancji, zwanych reformatami, z miasteczka Osieczna w dekanacie śmigielskim.
Qui ultimi Officium Defunctorum primi Nocturni cum Laudibus ac Missam de Requiem solemnem celebravere. Deinde idem Officium de more Catholico Romano continuatum fuit per nos sacerdotes saeculares, animarum pastores, quibus mixti fuere monachi Cistercienses cum patribus tribus Scholarum Piarum de oppido Rydzyna. Inter Missam Defunctorum per decanum loci solemniter celebratam habita fuit ad populum in praesentia domini concio polonica per patrem Reformatum concionatorem tunc ordinarium Polonicum Osiecznensem. Qua Missa solemni finita consuetus peragebatur conductus, circa cujus finem ante verba „Ego sum resurrectio et vita” dicta fuit ad Germanos hujus parochiae concio Germanica per religiosum admodum reverendum Agnellum Schirmer concionatorem ordinarium Germanorum in oppido Osieczna et extemporaneum maxime, ubique meritorium ac emeritissimum. Deinde, secundum praescriptum Ritualis devotio talis continuabatur in exportatione ossium circa tumbam expositorum, et reverenter per sacerdotes ac saeculares praesentes delatorum, atque cum aliis jam in sepulchro confecto depositis deinde sepultorum in coemeterio Radomicensi circa finem ecclesiae ad chorum ex parte Epistolae versus turrim.	Ci ostatni odprawili Oficjum za zmarłych pierwszego Nokturnu z Laudesami oraz Mszę Requiem. Następnie Oficjum to według zwyczaju rzymskokatolickiego kontynuowaliśmy my, kapłani świeccy, duszpasterze, z udziałem mnichów cystersów oraz trzech ojców pijarów z miasteczka Rydzyna2. Podczas Mszy za zmarłych, którą uroczyście odprawił dziekan miejsca, kazanie do ludu wygłosił po polsku w obecności dziedzica ojciec reformata, natenczas kaznodzieja zwyczajny polski w Osiecznej. Po Mszy nastąpił zwyczajowy kondukt3, przy końcu którego, przed słowami „Ja jestem zmartwychwstanie i życie”4 kazanie niemieckie do Niemców z tej parafii wygłosił pobożny przewielebny Agnellus Schirmer, kaznodzieja zwyczajny niemiecki w miasteczku Osieczna. Choć bez przygotowania, całe treściwe i godne najwyższej pochwały. Następnie, stosownie do przepisu Rytuału, w dalszej części nabożeństwa kości wystawione przy katafalku zostały z czcią przeniesione przez obecnych kapłanów i wiernych świeckich, i wraz z innymi już w przygotowanym grobie złożonymi pochowane na cmentarzu radomickim na skraju kościoła, przy chórze, po stronie Epistoły5, ku wieży.
Eleemosyna sumptu supra memorati domini collatoris sacerdotibus distribuebatur cum convivio largo et decenti in aula iisdem dato. Propter hanc largam misericordiam erga animas pias exercitam idem dominus praefatus centuplum in altera vita indubitanter recipiet a Deo Ter Optimo Maximo, qui mercedem promisit pro potu aquae frigidae. Ita optat infra scriptus ac sincerus sacerdos.	Na koszt wyżej wspomnianego pana kolatora rozdzielano kapłanom jałmużnę podczas wystawnego przyjęcia urządzonego dla nich we dworze. Za tę niezwykłą hojność wobec dusz pobożnych wspomniany ów pan w życiu przyszłym niewątpliwie stokroć więcej otrzyma6 od Boga Trzykroć Najlepszego Największego, który nagrodę przyobiecał za kubek świeżej wody7. Tego mu szczerze życzy niżej podpisany kapłan.
Sed quia improvide in purgatione fornicis ecclesiae absente sacerdote tumba exportata inde fuit, in qua totum corpus in junctura ossium forte et stabile, ornatum casula nondum totaliter attrita ac vestibus similibus cum calceis ferme novis in pedibus, fixum et durabile cum stupore intuentium tam sacerdotum quam saecularium adinveniebatur, hinc idem corpus olim admodum reverendi Adalberti Łaniecki parochi Radomicensis anno 1700 die 18 Aprilis in Domino pie defuncti (ut [s. 9] ex literis tumbae impressis cum imagine ejusdem sacerdotis appensa in pariete ecclesiae circa chorum ex parte Epistolae concordantiam habentibus bene cognitum fuit) in eadem fornice denuo in sacerdotum praesentia ac brevibus, tamen privatis, solitis peractis sacris caeremoniis, reconditum fuit, anno et die quibus supra.	Lecz jako że przy czyszczeniu krypty kościelnej pod nieobecność kapłana nieopatrznie wyniesiono stamtąd trumnę, do której zajrzawszy kapłani i świeccy ze zdumieniem ujrzeli dobrze zachowane zwłoki, w stawach mocne i stabilne, ubrane w ornat nie całkiem jeszcze zniszczony i szaty podobne, z butami prawie nowymi na nogach, przeto zwłoki te niegdy przewielebnego Wojciecha Łanieckiego proboszcza radomickiego, który pobożnie zasnął w Panu roku 1700 dnia 18 kwietnia (jak wyczytano z napisu umieszczonego na trumnie, co też potwierdza portret tego kapłana wiszący na ścianie kościoła, przy chórze, po stronie Epistoły), powtórnie złożono w tej krypcie, w obecności kapłanów, stosując krótkie, zwyczajne prywatne8 obrzędy, roku i dnia jak wyżej.
In quorum fidem manum appono propriam.	Na wiarę czego podpis swój składam.
(-) Valentinus Szydłowski decanus Smiglensis, parochus Morcoviensis, mp.	(-) Walenty Szydłowski dziekan śmigielski, proboszcz mórkowski, ręką własną.

Or.: Metrykalia parafii Radomicko, AAP sygn. PM 245/02, s. 8-9.

¹ Stręczno, Strączno – wieś niedaleko Wałcza, wraz z pobliskim Chwiramem starodawna własność rodu Turnów.

² W szkole pijarów w Rydzynie kształcił się syn Jana Turno, Adam (1775-1851) (źródło: jego testament z 14 VI 1846).

³ odprowadzenie zwłok, eksportacja, egzekwie (exsequiae).

⁴ a więc po dotarciu na miejsce pochówku.

⁵ W kościele wyróżniano stronę Epistoły (prawą, patrząc z nawy na ołtarz) i Ewangelii (lewą). Nazwa stąd, że po odczytaniu/odśpiewaniu przez celebransa Epistoły (czytania) po prawej stronie ołtarza, ministrant przenosi mszał na lewą stronę, gdzie kapłan czyta/śpiewa Ewangelię (patrz film https://www.youtube.com/watch?v=TXMxqljPIWE – 9:10).

⁶ Por. Mt 19, 29.

⁷ Mt 10, 42.

⁸ prywatne – niepubliczne, pozbawione solenności. Stąd też terminy: chrzest prywatny (bo „z wody”, w domu) czy msza prywatna (cicha, bez śpiewu).

1679 Venditio binarum Domuum per Admdm Rndos Dnos

Venditio binarum domuum per admodum reverendos dominos Laurentium Pilenum canonicum in summo B. V. M. et parochum sancti Adalberti et Joannem Więckowicz canonicum quoque in summo B. M. Virginis ac praepositum ecclesiae sancti Joannis Baptistae nec non religiosum Raymundum Łącki syndicum generalem conventus Posnaniensis Ordinis Praedicatorum uti veros et legitimos executores testamenti olim admodum reverendi domini Adalberti Jachymowski admodum reverendo domino Laurentio Wieczorkowski praeposito Rydzynensi facta anno millesimo sexcentesimo septuagesimo nono, die 2da mensis Maii.	Sprzedaż dwóch domów przez przewielebnych księży: Wawrzyńca Pilenusa kanonika NMP in summo i proboszcza św. Wojciecha, Jana Więckowicza również kanonika NMP in summo oraz prepozyta kościoła św. Jana Chrzciciela, jak również pobożnego Rajmunda Łąckiego syndyka generalnego konwentu poznańskiego Zakonu Kaznodziejów, jako rzeczywistych i prawnych wykonawców testamentu niegdy przewielebnego księdza Wojciecha Jachimowskiego, przewielebnemu księdzu Wawrzyńcowi Wieczorkowskiemu prepozytowi rydzyńskiemu, przeprowadzona roku 1679, dnia 2 maja.
Inter admodum reverendos dominos Laurentium Pilenum canonicum in summo B. M. Virginis et parochum sancti Adalberti extra moenia [s. 581] civitatis Posnaniae tum et Joannem Wienckowicz canonicum quoque in summo B. M. Virginis ac praepositum sancti Joannis Baptistae nec non religiosum Raymundum Łącki syndicum generalem conventus Posnaniensis Ordinis Praedicatorum uti vere legitime ordinatos executores testamenti olim admodum reverendi domini Adalberti Joachimowski canonici in summo B. M. Virginis praepositique Omnium Sanctorum Posnaniensis et parochi Głuszynensis ab una, et admodum reverendum dominum Laurentium Wieczorkowski praepositum Rydzynensem parte ab altera contractus initus et indubitata dispositio ac venditio binarum domuum poenes ecclesiam parochialem Rydzynensem sitarum conscripta est in eam rotham.	Pomiędzy przewielebnymi księżmi: Wawrzyńcem Pilenusem kanonikiem NMP in summo i proboszczem św. Wojciecha za murami miasta Poznania, Janem Więckowiczem również kanonikiem NMP in summo oraz prepozytem św. Jana Chrzciciela, jak również pobożnym Rajmundem Łąckim syndykiem generalnym konwentu poznańskiego Zakonu Kaznodziejskiego jako rzeczywiście i prawnie ustanowionymi wykonawcami testamentu niegdy przewielebnego księdza Wojciecha Joachimowskiego kanonika NMP in summo i prepozyta Wszystkich Świętych w Poznaniu oraz proboszcza głuszyńskiego z jednej i przewielebnym księdzem Wawrzyńcem Wieczorkowskim prepozytem rydzyńskim z drugiej strony zawarto kontrakt i niezachwianą umowę oraz sprzedaż dwóch domów przy kościele parafialnym rydzyńskim położonych, w brzmieniu jak niżej.
Nempe volentes supra memorati admodum reverendi executores omnibus punctis et conditionibus in testamento supra nominati pie defuncti admodum reverendi Adalberti Joachimowski expressis de condigno satisfacere et explere, vendiderunt ergo bina haec aedificia cum omnibus eorum attinentiis et pertinentiis uti duo per incendium tempore belli Suetici devastata loca, uti antea in uno famati Jacobi Fulecki, in altero famati Joannis Tybel domus aborum [!] propriae steterant, quae omnia insimul pie defunctus admodum reverendus dominus Gasparus Joachymowski emit et circumsepta in unam aream convertit, prout et duo stabula adhoc spectantia, excepta domuncula parva, quam saepe nominati admodum reverendi domini Jachymowscy famato Sebastiano Grynwald et coniugi ipsius ambo testamento suo legarunt, admodum reverendo domino Laurentio Wieczorkowski praeposito Rydzynensi in et pro summa florenorum mille quadringentorum monetae currentis Polonicalium.	Mianowicie wyżej wspomniani przewielebni wykonawcy, chcąc wszystkie punkty i warunki w testamencie wyżej wzmiankowanego śp. przewielebnego Wojciecha Joachimowskiego wyrażone należycie wypełnić i uczynić im zadość, sprzedali oba te budynki wraz ze wszystkimi przyległościami i przynależnościami, jako to dwa place spustoszone przez pożar w czasie wojny szwedzkiej, z których na jednym sławetnego Jakuba Fuleckiego, na drugim sławetnego Jana Tybel domy własne stały, co wszystko razem śp. przewielebny ksiądz Kasper Joachimowski kupił i ogrodziwszy w jeden plac obrócił, jak i też dwie stajnie do nich należące, wyjąwszy mały domek, który wspominani tu często przewielebni księża Jachimowscy sławetnemu Sebastianowi Grynwald i jego żonie obaj testamentem swoim legowali, przewielebnemu księdzu Wawrzyńcowi Wieczorkowskiemu prepozytowi rydzyńskiemu za sumę złotych polskich 1400 w monecie obiegowej.
Quam peccuniae summam, iuxta initum contractum et amicabilem compositionem, iam memoratus emptor persolvere obligatur in eum modum, videlicet exnunc ipso die initi contractus persolvit memoratis dominis executoribus florenos quinquaginta, iisdem pro dominica infra Ascensionem Domini [14 V] anni praesentis 1679 persoluturus est florenos centum. Anno itidem praesenti pro festo sancti Joannis Baptistae [24 VI] proxime venturo tenetur persolvere illis etiam florenos ducentos.	Którą to sumę pieniężną, podług zawartego kontraktu i ugody polubownej, wspomniany już nabywca zobowiązuje się wypłacić w ten mianowicie sposób, iż zaraz, w dzień zawarcia kontraktu, spłacił tym księżom wykonawcom złotych 50, a do niedzieli po Wniebowstąpieniu Pańskim [14 V] roku bieżącego 1679 ma im zapłacić złotych 100. Również w roku bieżącym [24 VI] na świętego Jana Chrzciciela blisko przyszłego ma im zapłacić złotych 200.
Ecclesiae vero parochiali Rydzynensi in utroque hoc fundo remanet summa originalis cum provisione retenta multisque ab annis non persoluta florenorum centum. Ecclesiae quoque Clodensi B. M. Virginis sub titulo Visitantis Elisabeth transcripti [?] sunt ex hoc fundo floreni trecenti [s. 582] et remanent apud memoratum dominum emptorem, pro quacunque restaurationis magis necessariae indigente ad placitum liberumque arbitrium illius.	Zaś dla kościoła parafialnego rydzyńskiego na obu tych gruntach zostaje suma oryginalna z prowizją zatrzymaną i od wielu lat nie płaconą złotych 100. Nadto kościołowi w Kłodzie pod wezwaniem NMP Odwiedzającej Elżbietę zapisano z tego gruntu złotych 300, które zostają u wspomnianego księdza nabywcy na wszelkie niezbędne remonty, stosownie do jego woli.
Item famato Sebestiano Grynwald et coniugi ipsius exsolvere debet florenos ducentos. Item Andreae Fulecki florenos ducentos ratione iuris connexialis [?] persolvet, ad haec bona demum pharmacopolis Lesnae quidquid praetensionis ob porrecta medicamenta in infirmitate pie defuncti admodum reverendi Gaspari Joachymowski habuerint, persolvere debet, uti et nonnullis hominibus in Dąmbecz villa existentibus, qui varia in his bonis debita, ut requirant, habent, omni pacabili exsolutione satisfacere praesentis contractus authoritate obstringitur.	Do tego sławetnemu Sebastianowi Grynwald i jego żonie wypłacić ma złotych 200. Nadto Andrzejowi Fuleckiemu ma wypłacić złotych 200 ze względu na prawo [...] w razie [?] jakichś pretensji do tych dóbr aptekarza leszczyńskiego co do lekarstw podanych w chorobie śp. przewielebnemu Kasprowi Jachimowskiemu. Podobnie mocą niniejszego kontraktu zobowiązuje się [nabywcę], by pewnych ludzi ze wsi Dąbcze, którzy – jak twierdzą – mają na tych dobrach zapisane różne długi, wszelką możliwą spłatą zaspokoił.
Qui contractus, ut in omnibus suis clausulis, articulis, ligamentis et nexibus suum etiam haberet valorem et pars una alteri sub vadio mille quadringentorum florenorum contractum hunc servaret, maioris roboris ergo supra memorati admodum reverendi domini executores una cum admodum reverendo domino emptore horum bonorum propriis subscripserunt se manibus sub actu ut supra.	Aby zaś kontrakt ten we wszystkich swoich zastrzeżeniach, punktach, ograniczeniach i zobowiązaniach zachował ważność, a jedna strona wobec drugiej postanowień kontraktu pod zakładem 1400 złotych dotrzymała, dla większej powagi wzwyż pomienieni przewielebni księża wykonawcy wraz z przewielebnym księdzem nabywcą tych dóbr własnymi podpisali się rękoma pod aktem jak wyżej.
(-) Laurentius Pilenus ecclesiarum B. M. Virginis in summo Posnaniae canonicus ac parochialis sancti Adalberti parochus, mp. (-) Joannes Więckowicz canonicus B. M. in summo Posnaniae et sancti Joannis Baptistae ecclesiarum praepositus, mp. (-) Xiądz Raymund Lącki syndik generalny konwentu poznańskiego Zakonu Kaznodzieyskiego, mp.	(-) Wawrzyniec Pilenus, kościołów: NMP in summo w Poznaniu kanonik, a parafialnego św. Wojciecha proboszcz, ręką własną. (-) Jan Więckowicz kanonik kościoła NMP in summo w Poznaniu i prepozyt kościoła św. Jana Chrzciciela, ręką własną. (-) Ksiądz Rajmund Lącki syndyk generalny konwentu poznańskiego Zakonu Kaznodziejskiego, ręką własną.

Or.: Akta miasta Rydzyna, Acta causarum civium..., 1641-1714, indukta, sygn. I 47, s. 580-582.

Uw.: Wpis oblatowano w księdze wójtowskiej pod rokiem 1689.

1685 Zapisanie summy złotych dwóchset kościołowi farnemu pawłowickiemu należących

Zapisanie summy złotych dwóchset kościołowi farnemu pawłowickiemu należących przez Jana Ulmana na domie i dobrach swoich.	Zapisanie summy złotych dwóchset kościołowi farnemu pawłowickiemu należących przez Jana Ulmana na domie i dobrach swoich.
Actum Rydzynae anno Domini millesimo sexcentesimo octoagesimo quinto, die vero vigesima septima Septembris.	Zdziałano w Rydzynie roku Pańskiego 1685, dnia zaś 27 września.
Coram officio nostro advocatiali Rydzynensi nempe coram spectabili ac famato Bartholomaeo Wyrwanczykowicz advocato protunc existente et scabinis eius iuratis assistentibus personaliter comparens Joannes Ulman sanus mente et corpore, non coactus neque ullo devio errore circumventus benevole recognovit prout actu praesenti recognoscit.	Przed urzędem naszym wójtowskim rydzyńskim, mianowicie przed sławetnym Bartłomiejem Wyrwanczykowiczem wójtem natenczas będącym i przysiężną jego ławicą1 obecnie stanąwszy Jan Ulman będąc zdrowy na ciele i na umyśle, nie przymuszony ani żadnym błędem postronnym zwiedziony dobrowolnie zeznał, jako i aktem niniejszym zeznawa.
Se recepisse ab admodum reverendo domino Andrea Valeriano Rucki parocho Pawłowicensi summam ducentorum florenorum Polonicalium monetae currentis (centum fundationis generosi domini Stephani Grochowicki et centum fundationis pro bacalaureo) pertinentem ad ecclesiam parochialem Pawłowicensem, quam in domo et bonis suis omnibus inscripsit, prout actu praesenti inscribit, tenebiturque a praedicta summa Joannes Ulman praefato admodum reverendo domino parocho Pawłowicensi, quolibet anno, solvere censum per duas rathas: prima ratha pro festo Trium Regum [6 I] florenos septem, altera pro festo sanctae Margarithae Virginis [13 VII] itidem florenos septem.	Że odebrał od przewielebnego księdza Andrzeja Waleriana Ruckiego proboszcza pawłowickiego sumę 200 złotych polskich monety obiegowej (100 zł fundacji urodzonego pana Stefana Grochowickiego i 100 fundacji dla bakałarza) należącą do kościoła parafialnego pawłowickiego, którą na domu i dobrach swoich wszystkich zapisał i aktem niniejszym zapisuje, i powinien Jan Ulman od tej sumy rzeczonemu przewielebnemu księdzu proboszczowi pawłowickiemu na każdy rok oddawać czynsz w dwóch ratach: pierwsza rata na święto Trzech Króli – złotych 7, druga na święto św. Małgorzaty Panny także złotych 7.
Si vero praedictam summam ducentorum florenorum de bonis suis, successu temporis, levare et alio transferre vellet, tenebitur hac de re certiorem reddere praefatum reverendum dominum parochum duodecim hebdomadis ante tempus. Quae omnia maioris vigoris ergo prothocollo nostro advocatiali inserta esse voluimus. Anno et die ut supra.	A jeśliby sumę tę 200 złotych chciał z biegiem czasu zwrócić i na kogo innego przenieść, tedy powinien to będzie rzeczonemu wielebnemu księdzu proboszczowi 12 niedziel przed czasem awizować. Co dla lepszej wiary do ksiąg naszych wójtowskich wpisać nakazaliśmy. Roku i dnia jak wyżej.

Or.: Akta miasta Rydzyna, Acta causarum civium..., 1641-1714, indukta, sygn. I 47, s. 530.

¹ W przekładzie polskim stosuję formy używane przez tego samego skrybę w aktach polskich (por. s. 550).

1814 Dorothea Browarna de villa Turow parochie Chotoviensis contra profugum maritum Casimirum Browarny

[...] Browarna de villa Turow parochie Chotoviensis contra profugum maritum Casimirum Browarny.	[...] [Dorota] Browarna ze wsi Turów parafii chotowskiej przeciwko zbiegłemu mężowi Kazimierzowi Browarnemu.
Judicium consistorii generalis curiae celsissimi principis archiepiscopi Gnesnensis resolvit.	Sąd konsystorza generalnego kurii najczcigodniejszego księcia arcybiskupa gnieźnieńskiego postanowił.
Posse dictam Dorotheam ad ineunda alia vota conjugalia admitti, idque ex sequentibus motivis.	Iż można rzeczoną Dorotę dopuścić do zawarcia kolejnego małżeństwa, a to z następujących pobudek.
Ad postulationem dictae Dorotheae Browarna, sub die 1-ma Decembris p(raeterito) a(nno) 1813 indictae sunt ex officio praesenti edictales per ecclesias territorii Vielunensis ad inquirendum et sciscitandum de loco commorationis, existentia in vivis vel morte praefati Casimiri Browarny. Ejusmodi edictales tractu plurium septimanarum ex suggestibus ecclesiarum publicabantur, tamen nullum vestigium adinventum, nullaque notitia de eodem profugo Browarny est detecta. Imo testes fide digni per quaerulantem Dorotheam in loco Vieluń die 24 Maji anno currenti inducti, Blasius Kopydłowski et Lucas Kęczka, uterque de villa eadem Turow asserunt, quod tam ipsimet, quam permulti alii ejusdem villae incolae absolvendo itinera in diversa Regni departamenta ubique, tam in proximioribus, quam remotioribus locis, ac usque circa Posnaniam, Varsaviam, Cracoviam inquirebant dictum profugum Browarny, at paenitus de eo nihil sciscitari poterant. Insuper iidem duo testes sub fide juramenti fatentur, dictum Casimirum Browarny fuisse continuo valetudinarium, pallidum ac exsanguem, probabileque jam mortem oppetiisse.	Na wniosek rzeczonej Doroty Browarnej, dnia 1 grudnia ub. r. 1813 z urzędu niniejszego rozesłano po kościołach terytorium wieluńskiego1 ogłoszenie celem odszukania miejsca pobytu i stwierdzenia życia lub śmierci rzeczonego Kazimierza Browarnego. Ogłoszenie to podawano do wiadomości z ambon kościelnych przez szereg tygodni, jednak nie znalazł się żaden ślad i nie wykryto żadnej informacji o tymże zbiegłym Browarnym. Owszem, wiarygodni świadkowie stawieni przez wnoszącą skargę Dorotę na miejscu w Wieluniu dnia 24 maja roku bieżącego, Błażej Kopydłowski i Łukasz Kęczka, obaj z tejże wsi Turów, stwierdzili, iż nie tylko oni osobiście, ale również wielu innych mieszkańców tejże wsi, podróżując po różnych departamentach2 Królestwa [!] i tam, w miejscach bliżej i dalej położonych, aż do Poznania, Warszawy i Krakowa szukało wspomnianego Browarnego, lecz nie zdołało uzyskać żadnej o nim informacji. Ponadto ci dwaj świadkowie pod przysięgą zeznali, iż rzeczony Browarny był ciągle chory, blady i słaby, i że prawdopodobnie już umarł.
Nam cum nisi ex hac levi permoventia, uxorem ac domum deseruerit, quod quadam vice, dum circa [s. 6] collect[...] [...] [...]enuebat[...] [...]rari, vapulaverat a patre. Cum vero et suus pater, quem timeret, jam sit mortuus, et amor domus, cognatorum, uxoris ac terrae natalis illum ad reditum trahere debuerat, tamen tam longo tempore, spatio nempe decem annorum non redit, praesagium est, quod nunquam redibit, et interea pars innocens frustratur jure suo.	Jednak z tak błahej pobudki nie opuściłby żony i domu, gdyby pewnego razu, gdy podczas zbiorów [?] [...], [nie?] został skarcony przez ojca. Ale jego ojciec, którego się lękał, już nie żyje, umiłowanie więc domu, krewnych, żony i ziemi rodzinnej powinno go było pociągnąć do powrotu. On jednak tyle już czasu, mianowicie od 10 lat nie wraca i zachodzi podejrzenie, iż nigdy nie wróci, a tymczasem odwleka się sprawa [ze szkodą dla] strony niewinnej.
Itaque ex his praemissis licet inferre non absque fundamento, profugum Browarny, aut prae debili valetudine praesertim uti impos laboris, unde victum tolleraret, brevi post discessum obiisse, et ideo tam diu nullam de eo notitiam dari, aut hoc turbulento tempore raptus ad milites qua juvenis, vel in aliquo praelio, vel etiam lassatus militaribus fatigationibus interiit, unde non inaequum esset quaerulanti Dorotheae Browarna facultatem transeundi ad alia vota conjugalia (nihilominus sine praejudicio prioris mariti inquantum superstitis et quandocumque redeuntis) impertiri, prout praesentibus impertitur. In quorum fidem etc.	Zatem z powyższych można mniemać nie bez podstaw, iż zbiegły Browarny albo z powodu słabego zdrowia, zwłaszcza jako niezdolny do pracy, nie mając się jak utrzymać, krótko po odejściu zmarł i dlatego po tak długich poszukiwaniach nie udało się uzyskać o nim wieści, albo w tych burzliwych czasach wzięty za młodu do wojska zmarł czy to w bitwie, czy też wycieńczony trudami służby wojskowej. Stąd nic nie stoi na przeszkodzie, by wnoszącej skargę Dorocie Browarnej udzielono zgody na zawarcie drugiego małżeństwa (jednak bez szkody dla pierwszego męża, gdyby przeżył i kiedyś wrócił), jako też niniejszym się jej udziela. Dla czego wiary itd.
Datum Lovicii die decima mensis Junii anno Domini 1814.	Wydano w Łowiczu, 10 czerwca roku Pańskiego 1814.
(-) Theodorus Wiesiołowski canonicus Lovicensis, causarum curiae L. C. Illustrissimae [?] judex surrogatus.	(-) Teodor Wiesiołowski kanonik łowicki, spraw dworu [...] sędzia surogat.

Or.: Metryki parafii Chotów, Akta obeymuiące niektóre dowody..., 1813-1907, s. 5-6.

URL: https://familysearch.org/pal:/MM9.3.1/TH-1951-24162-34690-84

Uw.: Górny brzeg karty postrzępiony, ubytek tekstu.

¹ terytorium wieluńskie - jednostka organizacyjna archidiecezji gnieźnieńskiej, obejmująca trzy dekanaty: krzepicki, rudzki i wieruszowski.

² departament – jednostka podziału administracyjnego Księstwa Warszawskiego. W latach 1809-1815 dzieliło się ono na 10 departamentów.

1643 Succores olim Mathiae Lis alias Zyzek Joanni Czwoydrak de villa Sarbinowo obligantur

Successores olim Mathiae Lis alias Zyzek Joanni Czwoydrak de villa Sarbinowo obligantur.	Spadkobiercy niegdy Macieja Lisa czyli Zyzaka zobowiązują się do spłaty Janowi Czwojdrakowi ze wsi Sarbinowo.
Actum feria quarta ante dominicam Laetare [11 III] proxima anno Domini millesimo sexcentesimo quadragesimo tertio.	Zdziałano w środę przed niedzielą Laetare [11 III] roku Pańskiego 1643.
Coram officio advocatiali oppidi Poniec comparentes personaliter honesti Andreas et Anna, olim honesti Mathiae Lis alias Zyzek et Margarethae coniugum civiumque Ponecensium successores legitimi, palam, benevole ac verbis expressis recognoverunt.	Przed urzędem wójtowskim miasteczka Ponieca stanąwszy osobiście uczciwi Andrzej i Anna, prawni spadkobiercy niegdy uczciwego Macieja Lisa czyli Zyzaka i Małgorzaty małżonków oraz mieszczan ponieckich, jawnie, dobrowolnie i wyraźnie zeznali.
Quia summam octo marcarum monetae in Regno currentis grossis quadraginta octo sigillatim computatarum certi debiti per praefatam olim Margaretham matrem ipsorum pro frumentis Joanni Czwoydrak de villa Sarbinowo contracti et hucusque non persoluti, eidem Joanni Czwoydrak de villa Sarbinowo debent et tenentur. Quam summam ipsi inscripserunt et obligaverunt in domo sua penes domos Gaspari Sowinski et generosi ac magnifici domini haereditarii versus curiam constituto. Maioris certitudinis ergo actis praesentibus insertum.	Iż sumę 8 grzywien monety będącej w obiegu w Królestwie, licząc w każdą grzywnę po 48 groszy, długu pewnego zaciągniętego przez rzeczoną niegdy Małgorzatę ich matkę za zboże u Jana Czwojdraka ze wsi Sarbinowo i dotąd nie spłaconego, temuż Janowi Czwojdrakowi ze wsi Sarbinowo są zobowiązani spłacić. Którą to sumę zapisali na domu swym położonym między domami Kaspra Sowińskiego i urodzonego wielmożnego pana dziedzicznego naprzeciwko dworu. Co dla większej pewności wciągnięto do akt niniejszych.

Or.: Akta miasta Poniec, wójtowska, 1637-1646, indukta, sygn. I 42, s. 308.

1867 Praesentatio AR. Szczygłowski per haeredissam loci

Celsissime Domine!	Wasza Ekscelencjo!
Vacat ad praesens ecclesia parochialis in Skoraszewice, decanatus Crobensis, post mortem admodum reverendi Francisci Xaverii Gołębecki, illius ultimi et immediati possessoris ante praedictam mortem, ad quam quidem ecclesiam ego pro jure suo, quod mihi ex haereditate bonorum competit, admodum reverendum Maximilianum Szczygłowski, apud ecclesiam parochialem in oppido Kobylin vicarium, mihi de vitae integritate, morum probitate ac scientia bene commendatum praesentandum duxi, prout irrevocabiliter praesento per praesentes, pro et cum eo rogando, quatenus Celsissimus et Excellentissimus ac Reverendissimus Dominus hunc praesentatum meum ad praefatam ecclesiam institutere dignetur, curam animarum, administrationem spiritualium et regimen temporalium rerum ipsi plenarie committendo.	Wakuje kościół parafialny w Skoraszewicach w dekanacie krobskim po śmierci przewielebnego Franciszka Ksawerego Gołębeckiego, jego ostatniego aż do śmierci rządcy. Zatem korzystając z prawa przysługującego mi jako dziedziczce dóbr, kandydaturę przewielebnego Maksymiliana Szczygłowskiego, wikariusza przy kościele parafialnym w miasteczku Kobylin, poleconego mi z uwagi na jego nieskazitelne życie, prawość obyczajów i umiejętności, uznałam za właściwe dla tego kościoła przedłożyć, jako i nieodwołalnie prezentuję go niniejszym, prosząc dla niego i wraz z nim, aby Wasza Ekscelencja raczył tegoż przeze mnie prezentowanego ustanowić przy wspomnianym kościele, powierzając mu duszpasterstwo oraz pełną władzę w sprawach duchowych i doczesnych.
In quorum fidem praesentes manu propria subscriptas sigillo meo gentilitio communiri feci.	Co dla wiary ręką własną podpisane, pieczęcią mą rodową rozkazałam opatrzyć.
Dabam in villa Skoraszewice die 22 Julii 1867.	Wydałam we wsi Skoraszewice dnia 22 lipca 1867.
(-) Ludwika z Bojanowskich Węsierska. (-) Antoni Węsierski.	(-) Ludwika z Bojanowskich Węsierska. (-) Antoni Węsierski.

Or.: Parafia Skoraszewice, Akta tyczące się obsadzenia beneficjum..., [1855] 1867-1899, APL sygn. 8, nlb.

Prezenta ks. Maksymiliana Szczygłowskiego (1839-1899), wikariusza kobylińskiego, na beneficjum w Skoraszewicach.

1792 Mutatio nominis

Woszczkow.

Woszczków.

Anno Domini 1792 die 10 Aprilis ego Mathaeus Żychlewicz commendarius Niepartensis baptisavi infantem cui impositum est nomen Adalbertus, attamen reversi dommum [!] cum infante primum cognoverunt parentes, quod sit filia et mutatum est ei nomen et impositum Marianna parentum legitimorum, patris nempe [s. 227] Mathiae Pokładczak famuli de Woszczkowo et Apoloniae consortis ejusdem. Patrini fuere Nicolaus Żurek inquilinus de Konary et Marianna Radojewska tabernatrix Woszczkoviensis.

Roku Pańskiego 1792, dnia 10 kwietnia ja Mateusz Żychlewicz komendarz nieparcki ochrzciłem dziecię, któremu nadano imię Wojciech. Jednak powróciwszy do domu z dzieckiem, zaraz dostrzegli rodzice, iż jest to córka i zmieniono mu imię, i nadano imię Marianna. Z rodziców prawnych, to jest z ojca Macieja Pokładczaka, parobka z Woszczkowa i Apolonii jego małżonki. Chrzestnymi byli Mikołaj Żurek komornik z Konarów i Marianna Radojewska karczmarka woszczkowska.

Or.: Księgi metrykalne parafii Niepart, Liber baptisatorum..., 1751-1796, AAP sygn. PM 188/03, s. 226-227.

1628 Privilegium na wiatrak

Privilegium na wiatrak

Jan Leszczyński z Leszna¹ wojewodzic brzeski kujawski, dworzanin pokojowy JKM, majętności gołanieckiej i wilkowskiej dziedzic etc.

Wiadomo czynię komu to wiedzieć należy, żem zaprzedał puł ślada roli między rolą poddanego mego Tomasa Fisza a rolą pustą JMci Pana Stansława [!] Wilkowskiego² leżącą, mianowicie tę, którą był tenże poddany mój, przedtym ukupiwszy ją u Pana Stansława [!!] Wilkowskiego u ksiąg grodzkich wschowskich mi powzdał, ze wszytkimi tejże roli pożytkami i przyległościami, nic nie wymując, także i z wiatrakiem na tejże roli będącym, ućciwemu Janowi Hoffmanowi³ szołtysowi mojemu wilkowskiemu i jego potomkom za summę pewną już od niego podniesioną⁴, z której go kwituję.

Względem której wzwyż mianowanej roli onego i potomstwo jego wiecznymi czasy od wszelakich robót, czynszów i angarii⁵ wolnym czynię pro se et suis successoribus⁶, od wiatraka tylko grzywnę czynszu płacić mi będzie powinien, dając [?] mu zupełną moc, że mu za tym moim przywilejem wolno będzie znowu rolę tę zaprzedać, zafantować⁷ i podług upodobania swego zastawić, jednak bez szkody przeciw [?] zwierzchności mojej [?] u potomków albo dziedziców po mnie będących, quorum conscientias hoc privilegio obligatos habere volo⁸, aby mu żadnego bezprawia w tej wolności jego nie czynili, ale jego wcale⁹ podług przywileju tego przy prawie tym nienaruszenie zostawili.

Działo się to w Wilkowie, die 20 Julii 1628, a dla lepszy wiary i pewności podpisałem to ręką swą z przyłożeniem pieczęci swojej.

(-) Jan Leszczyński z Leszna, mp.

Or.: Ze zbiorów Janusza Skrzypczaka z Leszna. Skan: http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=309827&from=publication

Uw.: Tytuł z noty dorsalnej.

¹Jan Leszczyński (1603-1678), syn Andrzeja i Zofii z Opalińskich. Dziedzic na części Wilkowa Niemieckiego (dziś Wilkowice), na Gołanicach, Zbarzewie i obu Smyczynach. Od 1666 kanclerz wielki koronny.

² Stanisław Wilkowski, syn Stanisława sędziego ziemskiego wschowskiego, dziedzic na części Wilkowa Niemieckiego.

³ Sprzedaż innego półłanka Hoffmanowi u Dworzaczka (księgi grodzkie wschowskie nr 627, sygn. 205, r. 1620, f. 120): „Stanisław Wilkowski, syn ol. Stanisława sędziego ziemskiego wschow., połowę łanu pola w Wilkowie Niemieckim p. wsch., prac. Janowi alias Hansowi Offman za 100 grz., sprzed.”

⁴ odebraną (odpowiednik łac. levata).

⁵ angaria - posługi poddanych, szczególnie w zakresie dostarczania podwód.

⁶ w imieniu własnym i mych spadkobierców.

⁷ zastawić (z niem. Pfand – zastaw).

⁸ których mocą tego przywileju zobowiązuję w sumieniu.

⁹ w całości, całkowicie.

1696 Successores post honestum olim Tobiam Kracer...

Successores post honestum olim Tobiam Kracer a famato Matthia Krauza centum florenos percipiunt, ex quo liberam mansionem eidem et Mariannae matri suae ad vitae tempora in domo concedunt.	Spadkobiercy po uczciwym niegdy Tobiaszu Kracer przyjmują 100 zł od sławetnego Macieja Krauza, za co udzielają mu i ich matce Mariannie prawo wolnego dożywotniego mieszkania w [swym] domu.
Actum feria sexta infra octavas Sanctissimi Corporis Christi [22 VI 1696].	Zdziałano w piątek w oktawie Bożego Ciała [22 VI 1696].
Coram officio advocatiali Ponecensi actisque iisdem personaliter comparentes honesti Alberti [!] Kracer olim honesti Tobiae Kracer civis Ponecensis filius et Rozyna soror eiusdem in assistentia praedicti Alberti tutoris sui naturalis, nec non Marianna soror altera cum assistentia honesti Adami Zomer tutoris sui coniugalis, sani omnes mentibus corporibusque existentes palam expressisque verbis recognoverunt uti recognoscunt praesentibus hisce.	Przed urzędem wójtowskim ponieckim i aktami jego osobiście stanąwszy uczciwi Wojciech Kracer, syn niegdy uczciwego Tobiasza Kracer mieszczanina ponieckiego, i Rozyna, siostra jego w asyście rzeczonego Wojciecha opiekuna jej naturalnego, jak również Marianna, druga siostra, w asyście uczciwego Adama Zomer opiekuna swego ślubnego, wszyscy zdrowi na ciele i umyśle otwarcie i wyraźnie zeznali, jako i zeznają niniejszym.
Quia summam centum florenorum Polonicalium currentis monetae Polonicae de manibus famati Matthiae Krauza civis et scabini Ponecensis perceperunt idque ratione sortis suae paternae ex domo seipsos concernentis [s. 250] hac conditione, ut praefatus Albertus Kracer de domo cedat et famato Matthiae Krauza cum Marianna coniuge futura matreque sua liberam mansionem ibidem ad vitae tempora concedant omnes et singuli supradicti successores absque omni turbatione, post obitum vero praefatorum famatorum Matthiae Krauza et Mariannae desponsatae eadem domus in Albertum Kracer, Rosinam et Mariannam sorores totaliter devolvet.	Iż sumę 100 złotych polskich monety obiegowej polskiej z rąk sławetnego Macieja Krauza mieszczanina i ławnika ponieckiego przyjęli, a to z racji działu swego ojcowskiego należnego im z domu, pod tym warunkiem, iż rzeczony Wojciech Kracer z domu ustąpi, a sławetnemu Maciejowi Krauza i Mariannie, jego przyszłej małżonce a ich matce, wszyscy wyżej wzmiankowani spadkobiercy przyznają prawo wolnego tam mieszkania aż po kres ich życia, bez żadnego zgoła niepokojenia, zaś po śmierci rzeczonych sławetnych Macieja Krauza i zaręczonej z nim Marianny dom ten w całości przypadnie Wojciechowi Kracer, Rozynie i Mariannie siostrom [jego].
Hoc praecavet saepedictus Matthias Krauza ut eandem summam Gasparus filius suus ab Alberto, Rosina et Marianna recensitis nullatenus requirat in posterum. Quod propter meliorem certitudinem actis praesentibus est connotatum.	Wspomniany Maciej Krauza poręcza, iż w przyszłości syn jego Kasper w żaden sposób nie będzie się domagał tejże sumy od rzeczonych Wojciecha, Rozyny i Marianny. Co dla większej pewności wpisano do akt niniejszych.

Or.: Akta miasta Poniec, Acta advocatialia Ponecensia, 1667-1706, indukta, sygn. I 44, s. 249-250.

1796 Verba malitiae

NB. Ob perpetuam memoriam omnibus successoribus relinquo casum, qui mihi accidit die 4ta Augusti 1796. Magnificus Franciscus Rydzynski aggressus est me in meo fundo. Imprimis verbis malis, contumeliosis tractavit et in fine occidere voluit.

NB. Na wieczną pamiątkę wszystkim moim następcom zostawiam przypadek, który mi się zdarzył dnia 4 sierpnia 1796. Wielmożny Franciszek Rydzyński1 napadł mnie na mym gruncie. Najpierw złośliwymi i obelżywymi słowy dotknął, a na koniec próbował zabić.

Or.: Księgi metrykalne parafii Jeżewo, Liber metrices baptisatorum..., 1790-1820, AAP sygn. PM 108/01, s. 21.

Notatka księdza Szymona Gębalskiego, plebana jeżewskiego, umieszczona między kolejnymi metrykami chrztu z roku 1796.
 

¹ Franciszek Rydzyński (zm. 1812), s. Wojciecha stolnika poznańskiego, dziedzic Jeżewa.

1733 Adm Rndi Martini Gumulinski Parochi Sepultura

Mensis Julii [1733].	W lipcu.
Mense hoc post suos alios parochianos ipse vigilantissimus et accuratissimus in suo parochiali officio obiit die 9na mensis hujus, admodum reverendus Martinus Gumulinski parochus Skoroszeviensis, post annum introductionis suae ad hoc beneficium 1720, quem ego <sicut> introduxi uti meum condiscipulum mihi ex corde addictum in asistentia aliorum et a die ipsa introductionis illius in oratorem me divae hujus loci patronae sanctae Virginis et Martyri Catharinae consecravi de anno in annum usque ad ultimum vitae illius obitum <quae fecit 9 Julii> fideliter meae concionatoriae functioni satisfaciendo, ita ut et de domo parochi alias [?] ad tumulum redax, ideoque et manu mea nomen illius inscribo. Ego pater Michael Ładynski congregationis oratorii Gostinensis praesbiter et ultimae voluntatis illius executor fidelissimus.	W miesiącu tym, w ślad za swymi parafianami 9-go tegoż miesiąca zmarł ów najczujniejszy i najpilniejszy w swej parafialnej posłudze przewielebny Marcin Gumuliński, proboszcz skoraszewski, po jego wprowadzeniu na to beneficjum w roku 17201, którego to ja wprowadziłem, jako swego współucznia serdecznie mi oddanego, przy asyście innych, a od dnia tej introdukcji ofiarowałem się jako czciciel świętej patronce tego miejsca, św. Katarzynie Pannie i Męczennicy, corocznie aż do dnia jego zgonu, to jest 9 lipca, wiernie czyniąc zadość memu kaznodziejskiemu zadaniu, tak iż z domu proboszczowskiego do grobu go odprowadziłem, przeto i ręką swą imię jego kreślę. Ja, ksiądz Michał Ładyński2, kongregacji oratorium w Gostyniu kapłan, a onego ostatniej woli wykonawca najwierniejszy.
Jacet sepultus in ecclesia non procul a magnis foribus, ad cujus tumulum sculptum nomen illius, annus et dies, qua obiit, demonstrat clare omnibus [?] locum. Quot [!] ego posteris memoriae hujus loci successoribus annoto ut supra. Anno 1733 die 13 Julii quae fuit festiva sanctae Virginis et Martyris Margarethae.	Leży [on] pogrzebany w kościele, niedaleko od drzwi wielkich, a na grobie wyrżnięte imię jego, rok i dzień śmierci jasno wszystkim wskazują miejsce [pochówku]. Co na pamiątkę przyszłym [jego] na tym miejscu następcom zapisuję jak wyżej. Roku Pańskiego 1733, dnia 13 lipca, w święto św. Małgorzaty Panny i Męczennicy3.

Or.: Księgi metrykalne parafii Skoraszewice, Cathalogus mortuorum... 1719-1769, AAP sygn. PM 273/01, s. 179.

¹ 1720 to data introdukcji. Instytucja kanoniczna ks. Gumulińskiego na probostwo miała miejsce już w marcu 1718 roku.
² Michał Ładyński – późniejszy przełożony (1745-1748 i 1754-1755) kongregacji filipinów na Świętej Górze w Gostyniu. Szerzej o tej postaci w Zbiorze wiadomości o Świętej Górze pod Gostyniem ks. Dominikowskiego.
³ Święto św. Małgorzaty Antiocheńskiej obchodzono w diecezjach polskich 13 lipca niezmiennie aż do roku 1925. To jedno z nielicznych naszych odstępstw od kalendarza rzymskiego, gdzie obchód ten przypadał tydzień później, 20 lipca.

1769 Sepultura ad requisitionem rotmagistri confederationis

Anno 1769 die 27 Martii.	Roku Pańskiego 1769, dnia 27 marca.
Requisitus ab illustri magnifico domino Miaskowski rotmagistro confederationis palatinatus Posnaniensis et Calissiensis ad sepeliendos Joannem patrem et Christophorum filium, in oppido Jutrosin habitantes, indeque ad parochiam Skoraszevicensem advectos ex mandato illustris magnifici domini supra expressi rotmagistri hic in sylva Skoraszevicensi vita extinctos, cujus requisitioni satisfaciendo, eosdem sepelivi secundum ritum Ecclesiae catholicae consueta vigiliis et missa solenni absoluta, in cemeterio ad occasum, in cuius rei fidem manum meam appono.	W odpowiedzi na żądanie JWP. Miaskowskiego1, rotmistrza konfederacji województw poznańskiego i kaliskiego co do pogrzebania Jana i Krzysztofa, ojca z synem, zamieszkałych w Jutrosinie i stamtąd do parafii skoraszewskiej sprowadzonych z rozkazu JWP. wyżej wymienionego rotmistrza, tutaj w lesie skoraszewskim zmarłych, któremu to żądaniu czyniąc zadość, tychże pochowałem podług obrządku Kościoła katolickiego, po odprawieniu zgodnie ze zwyczajem jutrzni i mszy solennej, na cmentarzu ku zachodowi, na poparcie czego rękę mą przykładam.
(-) Casimirus Jarczewski, curatus Skoraszevicensis, mp.	(-) Kazimierz Jarczewski, pleban skoraszewski, ręką własną.

Or.: Księgi metrykalne parafii Skoraszewice, Cathalogus mortuorum... 1719-1769, AAP sygn. PM 273/01, s. 194.

¹ Augustyn Miaskowski (1740 - po 1787), s. Kaspra, chorążego wschowskiego.

1668 Submissio Honesti Alberti Kędziorka

Novus consulatus et acta sub famatis Ioanne Zielony proconsule, Martino Ianyszka, Ioanne Lokiewicz, Martino Gospodarek et Stephano Fecek consulibus anno 1668 in crastino sancti Lucae Evangelistae 19 mensis Octobris post votivum sacrum in praetorio iuratis.	Nowa rada i nowe akta pod sławetnymi Janem Zielonym burmistrzem, Marcinem Janyszka, Janem Lokiewicz, Marcinem Gospodarek i Stefanem Fecek rajcami roku 1668 nazajutrz po św. Łukaszu Ewangeliście 19 października po mszy wotywnej na ratuszu zaprzysiężonymi.1
Submissio honesti Alberti Kędziorka.	Zobowiązanie uczciwego Wojciecha Kędziorki.
Actum fertia tertia ante festum sanctorum Simonis et Iudae Apostolorum [23 X] 1668.	Zdziałano we wtorek przed świętem św. Szymona i Judy Apostołów [23 X] 1668.
Coram officio consulari Gostinensi ac in praesentia famatorum Joannis Zielony proconsulis, Martini Janyszka, Joannis Lokiewicz et Martini Gospodarek consulum personaliter comparens honestus Albertus Kędziorka lanio civisque Gostinensis sanus per omnia existens, deliberato animo, palam, publice instantiam fecit pro consorte sua Regina in carcere pro tunc [s. 359] per duas septimanas iam existente, qui per expressum recognovit.	Przed urzędem radzieckim gostyńskim i przed oblicznością sławetnych Jana Zielonego burmistrza, Marcina Janyszki, Jana Lokiewicza i Marcina Gospodarka, rajców, osobiście stanąwszy uczciwy Wojciech Kędziorka rzeźnik i mieszczanin gostyński zupełnie zdrów będąc, po namyśle, otwarcie i jawnie złożył wniosek w sprawie żony swej Reginy w więzieniu natenczas od dwóch tygodni trzymanej i wyraźnie zeznał.
Quia se submittit pro eadem consorte summam, quae verificabitur, honesto Blasio tabernatori in Ruda pro sale eidem Kędziorczyney concredito persolvere, ita ut dum et quando idem honestus Blasius tabernator advenerit et coram officio summam suam per testes aut per juramentum comprobaverit, tunc se submittit idem suprascriptus Albertus Kędziorka maritus pro eadem consorte sua ad praesens in carcere detenta per rathas eidem Blasio tabernatori soluturum et in domo sua in circulo fori existente obligaturum. Quae submissio maioris fidei gratia ad acta suscepta est.	Iż zobowiązuje się za swą żonę sumę, której wysokość zostanie potwierdzona, za sól tejże Kędziorczynie powierzoną, wypłacić uczciwemu Błażejowi karczmarzowi w Rudzie w ten sposób, że gdy tenże uczciwy Błażej karczmarz przybędzie i przed urzędem sumę swoją przez świadków lub przysięgą potwierdzi, tedy ów wyżej wymieniony Wojciech Kędziorka, mąż za żonę teraz w więzieniu trzymaną, zobowiąże się do ratalnej spłaty jej temuż Błażejowi karczmarzowi oraz zabezpieczy ją na domu swym stojącym w rynku. Które to zobowiązanie dla większej wiary przyjęto do akt.

Or.: Gostyń, Acta proconsule... 1636-1677, czystopis, sygn. I 22, s. 358-359.

¹ Zwyczajowy zapis o rozpoczęciu kadencji magistratu, bez związku z następującą stypulacją Kędziorki.

1645 Decretum oblatum ad acta pntia per Hnum Albertum Kedziorka lanium

Decretum oblatum ad acta praesentia per honestum Albertum Kedziorka lanium decima quinta mensis Martii anno Domini 1645.

Actum feria sexta ante dominicam Sexagesimam [17 II] anno Domini millesimo sexcentesimo quadragesimo quinto.

In causa et actione judiciaria coram officio proconsulari in praetorio Gostinensi inter reverendum Joannem Dolewski in Pogrzybowo parochum actorem et honestum Albertum lanium civem Gostinensem citatum vertente et agitata, occasione equi praedicto actori in campo villae Pogrzybowo ante festum sanctae Catherinae Virginis et Martyris [25 XI] anno praeterito millesimo sexcentesimo quadragesimo quarto furto ablati et per dictum Albertum lanium citatum nescitur quo pacto acquisitum, nobilique Casimiro Sczytowsky venditum, asserens praefatus actor pro certo equum praedictum suum proprium esse, prout attesto officii proconsularis oppidi Raszkow et certorum nobilium videlicet domini Andreae Pacinowski, Thomae Gozdkowski, Stanislai Pacinowski, Nicolai Węgierski, Christophori Wawrowski et aliorum sufficienter testatur, petens eundem equum per hoc idem officium proconsulare Gostinense sibi adiudicari dictumque Albertum lanium in refusione damnorum litium et expensarum condemnari.

Ex adverso pars citata respondit se non teneri ad expurgandum praefato actori in accusatione praenominati equi ex eo, quoniam actor asserit et probonibus legitimis deducit equum praenominatum circa festum sanctae Catherinae Virginis et Martyris anno modo elapso millesimo sexcentesimo quadragesimo quarto per furem ablatum fore, citatusque testibus fide dignis (quorum fides nunquam erat et est suspecta), quos in causa praesenti in praetorium Gostinensem produxit, deduxit, equum, pro cuius res agitur, in crastino sancti Bartholomaei Apostoli [25 VIII] anno praeterito millesimo sexcentesimo quadragesimo quarto in nundinis Jarocinii celebrandis praesentibus multis hominibus publice et legitime per eundem fuisse emptum, licet venditorem equi praedicti [s. 64] commonstrare non potest, verum quod posteriori tempore prout probones testantur praedicti actoris equus amissus vel furto ablatus est. Ideo citatus petiit in causa praesenti liberum pronuntiari salvis iuris, remediis, reservatis et reservandis.

Officium itaque proconsulare Gostinense, exauditis partium controversiis, eo attento, quod pars actorea legitimas probones produxit equi sui amissi circa festum sanctae Catherinae Virginis et Martyris anno modo elapso, citata vero testes fide dignos et bene possessionatos in praetorio Gostinensi in facie partis actoreae et offici praesentis, videlicet famatos Thomam Kostrzewa, Albertum Niedara, Albertum Ochota, Lucam et Valentinum Nowaczek lanios statuit ad perhibendum veritatis testimonium non circa festum sanctae Catherinae Virginis et Martyris, sed in crastino sancti Bartholomaei Apostoli in nundinis Jarocinii celebrandis pro certa pecuniae summa equum praenominatum emptum fuisse.

Ideo testibus praedictis observata debita juris jurandi sollennitate corporali juramento super contenta defensionis partis citatae comprobare decreto praesenti iniunxit simulque et mandavit rotha tali „Iż oni wszyscy przy czym byli i widzieli konia tego, o którego sprawa natenczas odprawuje się, gdy go ten Wojciech pozwany w Jarocinie nazajutrz po S. Bartłomieju roku blisko przeszłego kupił, a nie pośledniejszego czasu” Deo Omnipotenti et sanctae Jesu Christi filii sui passione ita eos adiuvante.

Quod decretum pars actorea pro jure non suscepit et juramentum audire noluit, promittens alia iuris forma cum eodem in causa praesenti acturum velle. Propterea hoc idem officium proconsulare Gostinense dictum citatum a causa praesenti et termino liberum pronuntiavit decreto praesenti mediante.

Ex protocolo causarum officii proconsularis Gostinensis extractum.

Odp.: Gostyń, Acta proconsule... 1636-1677, czystopis, sygn. I 22, s. 63-64.

Uw.: Zapis z protokołu rozpraw urzędu burmistrzowskiego oblatowany w księdze burmistrzowskiej.

W sprawie przed sądem burmistrzowskim w ratuszu gostyńskim między wielebnym Janem Dolewskim, proboszczem na Pogrzybowie, powodem a uczciwym Wojciechem Kędziorka rzeźnikiem, mieszczaninem gostyńskim, pozwanym, o konia, któremu skradziono powodowi na polu wsi Pogrzybowo przed 25 XI, a którego rzekomo nabył pozwany i sprzedał go szlachetnemu Kazimierzowi Szczytowskiemu. O tym, że koń sprzedany Szczytowskiemu jest tym samym koniem, którego skradziono ks. Dolewskiemu, przed urzędem burmistrzowskim w Raszkowie zaświadczyło pięciu szlachciców. Powód wnosi o przysądzenie mu tego konia i obciążenie pozwanego kosztami procesu.

Pozwany natomiast, jakkolwiek nie potrafi wskazać sprzedawcy konia, stawił jednak w ratuszu gostyńskim przed powodem pięciu rzeźników jako świadków potwierdzających, że konia nabył na jarmarku w Jarocinie już 25 VIII. Tym świadkom sąd nakazał złożyć przysięgę, którą dekret przytacza w języku polskim.

Strona powodowa nie zgodziła się jednak wysłuchać przysięgi i zadeklarowała, że spór będzie toczyć dalej przy użyciu innych środków prawnych. Urząd burmistrzowski zatem ogłosił pozwanego wolnym od zarzutów.

1697 Divisio horti inter Joannem Krzywinski et Andream Rotyszeski facta

Divisio horti inter Joannem Krzywinski et Andream Rotyszeski facta. [s. 267]	Podział ogrodu przeprowadzony między Janem Krzywińskim i Andrzejem Rotyszewskim.
Actum feria sexta post festum sancti Stanislai Episcopi et Martyris proxima [10 V 1697].	Zdziałano w piątek po święcie św. Stanisława Biskupa i Męczennika [10 V 1697].
Interveniente affectatione famatorum Joannis Krzywinski et Andreae Rotyszeski civium Ponecensium ex commissione officii advocatialis Ponecensis descendentes personaliter famati Joannes Krępic et Andreas Wasker scabini iurati oppidi Poniec tanquam arbitri, maturum iudicium et rerum experientiam habentes, ad videndum et aestimandum hortum cum prato ab honorata Regina Rotyszeska matre sua sibi in perpetuam possessionem et haereditatem benevole traditum, inter hortum honestorum Zarębow et pratum Confraternitatis Literatorum penes viam publicam ad villam Smiełowa tendentem. Qui in praedictum hortum venientes omniaque attingentia eiusdem horti pratique considerantes, matura deliberatione praehabita, iuste et recte in duas partes aequaliter diviserunt, longitudinem ab antiquo existentem praefatorum horti et prati conservando.	Przychylając się prośbie sławetnych Jana Krzywińskiego i Andrzeja Rotyszewskiego mieszczan ponieckich, z polecenia urzędu wójtowskiego ponieckiego zszedłszy się osobiście sławetni Jan Krępic i Andrzej Waskier ławnicy przysiężni miasteczka Poniec jako rozjemcy, dojrzały osąd i znajomość rzeczy mając, celem oględzin i oceny ogrodu z łąką przez sławetną Reginę Rotyszewską jego matkę jemu w wieczyste posiadanie i dziedzictwo przekazanego, [leżącego] między ogrodem uczciwych Zarębów i łąką Bractwa Literatów, przy drodze publicznej wiodącej do wsi Śmiłowo. Którzy wszedłszy na rzeczony ogród i przypatrzywszy się wszelkim tegoż ogrodu i łąki przyległościom, po starannym namyśle, słusznie i sprawiedliwie równo [go] na dwie części podzielili, nie naruszając od dawna zachowywanej długości rzeczonych ogrodu i łąki.
Quam divisionem memorati Joannes Krzywinski et Andreas Rotyszeski firmam et ratam asserentes grato animo susceperunt. Ex quo supradictus famatus Joannes Krzywinski medietatem saepefati horti cum prato a parte Zarębow horti acceptavit cum expresso consensu Andreae Rotyszeski affinis sui. Quae divisio propter maiorem certitudinem valoremque actis praesentibus est inscripta.	Który to podział wspomniani Jan Krzywiński i Andrzej Rotyszewski za prawomocny i ważny uznając, wdzięcznie przyjęli. Z którego wyżej rzeczony sławetny Jan Krzywiński tylukrotnie wzmiankowanego ogrodu z łąką połowę  po stronie ogrodu Zarębów wziął, za wyraźną zgodą Andrzeja Rotyszewskiego powinowatego1 swego. Który to podział dla większej pewności i wartości do akt niniejszych wpisano.

Or.: Akta miasta Poniec, Acta advocatialia Ponecensia, 1667-1706, indukta, sygn. I 44, s. 266-267.

¹ bądź szerzej: krewnego, bliskiego, sąsiada.

1682 Decretum inter Andream Kielar et Barbaram Barkmanowa

Decretum inter Andream Kielar et Barbaram Barkmanowa.	Dekret pomiędzy Andrzejem Kielar i Barbarą Barkmanową.
Actum feria sexta post festum sancti Barnabae Apostoli proxima [12 VI 1682].	Zdziałano w piątek po święcie św. Barnaby Apostoła [12 VI 1682].
Coram officio advocatiali Ponecensi personaliter constitutus honestus Andreas Kielar civis Ponecensis uti actor, fecit iudicialem propositionem contra honestam Barbaram Barkmanowa civem Ponecensem, olim famati Joannis Barkman consortem legitimam viduam relictam, bonorum omnium post praefatum maritum suum tenuatricem et possestricem citatam, cui pro tutore assistebat reverendus dominus Albertus Barkman ad ecclesiam Sanctissimae Trinitatis in Poniec praepositus.	Przed urzędem wójtowskim ponieckim osobiście stanąwszy uczciwy Andrzej Kielar mieszczanin poniecki jako powód, wniósł sądową skargę przeciw uczciwej Barbarze Barkmanowej mieszczce ponieckiej, niegdy sławetnego Jana Barkmana prawnej żonie [a teraz] pozostałej wdowie, dóbr wszystkich po wspomnianym mężu swym dzierżycielce i posesorce, pozwanej, której jako opiekun asystował wielebny ksiądz Wojciech Barkman, proboszcz przy kościele Najświętszej Trójcy w Poniecu.
Quia ipsa, tametsi toties requisita ad persolutionem debiti certi centum [s. 59] florenorum Polonicalium in agro mariti sui inscriptorum, ex capitali summa quingentorum florenorum provenientium, tum et censum centum florenorum Polonicalium ex vi concordiae actori ex [?] capitali summa praedicta pertinentium, extradere ac persolvere recusat.	Iż ona, wprawdzie tylukrotnie wezwana do spłaty długu pewnego 100 złotych polskich na roli jej męża zapisanych z sumy głównej 500 złotych przychodzących, jak i czynszu 100 złotych polskich na podstawie ugody powodowi od rzeczonej sumy głównej przychodzących, odmówiła [ich] wydania i spłaty.
Officium itaque praesens advocatiale Ponecense exauditis partibus eorumque controversiis bene consideratis eoque attento, quoniam manifeste patet ex vi concordiae, quia olim famatus Joannes Berkman obligavit et submisit se centum florenorum residuitatem de capitali summa quingentorum florenorum Polonicalium tum et censum centum florenorum Polonicalium a capitali summa quingentorum florenorum per multos annos provenientium in anno proxime praeterito millesimo sexcentesimo septuagesimo sexto pro festo Nativitatis Christi praefato actori realiter ac in integro persolvere,	Urząd tedy niniejszy wójtowski poniecki, wysłuchawszy stron, a ich dyskurs starannie rozważywszy i to mając na względzie, iż jasno widać z ugody, że niegdy sławetny Jan Berkman zobowiązał się, by 100 złotych reszty z sumy głównej 500 złotych polskich, jak i czynsz 100 złotych polskich od sumy głównej 500 złotych przez wiele lat przychodzących, spłacić rzeczywiście i w całości rzeczonemu powodowi na święto Bożego Narodzenia roku blisko przeszłego 1676,
et quia supra nominata Barbara Barkmanowa est tenuatrix et possestrix bonorum omnium post olim defunctum maritum suum Joannem Barkman, ideo decrevit ut praenominata citata tam centum florenorum de capitali summa residuos, quam et censum a summa capitali provenientem centum florenorum actori ad decursum octo septimannarum realiter persolvat, uti decernit sententia praesenti. Quod decretum utraque pars pro jure suscepit.	a ponieważ wyżej wzmiankowana Barbara Barkmanowa dzierżycielką i posesorką jest dóbr wszelkich po niegdy zmarłym mężu swym Janie Barkman, przeto postanowił [urząd], by rzeczona pozwana tak 100 złotych resztujących z sumy głównej, jak i czynsz od sumy głównej przychodzący 100 złotych powodowi w ciągu 8 tygodni rzeczywiście spłaciła, jako i postanawia niniejszym. Który to dekret obie strony przyjęły.

Or.: Akta miasta Poniec, Acta advocatialia Ponecensia, 1667-1706, indukta, sygn. I 44, s. 58-59.

1683 Decretum Illustris a Magnifici Dni Haeredis in Poniec contra subditos de villa Karzec

Decretum illustris a [!] magnifici domini haeredis in Poniec contra subditos de villa Karzec.¹

Actum feria quarta ante festum sancti Stanislai Episcopi proxima [5 V 1683].

Przed wielmożnego Jegości Pana Jegości Pana [!] Krysztofa Unruga starosty gniźnińskiego, dziedzica miasteczka Ponieca, wsiów Karca etc. etc. pracowity Marcin Haława z Jakubem chałupnikiem z Karca poddani bez żadny przyczyny, ale tylko z szczery złości z tyże wsi Karca uszedszy, pojmani, przywiedzioni i do więzienia wtrąceni, którzy wielkie karanie dla swego swawolnego a złości szczegulny uchodzenia zasłużeli, jednak na instancją² wielu ludzi godnych miełosierny [!] wielmożego Jegości pana dziedzcznego [!] nad sobą dekret otrzemali w ten sposób, aby naprzód oba w tę rotę opisaną niży przysięgli. Jakubowi chałupnikowi zaś, aby sprawiedliwości mistrz³ u uszu [?] spodkiem po kawałku urzynał, przy prędze nosa urznięcie, przez wielkie instantiae jemuż od wielmożnego Jg. Pana dziedzicznego darowane dla poprawy.

Przysięgi rota:

„Ja Marcin Haława, ja Jakub hapnik [!], przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu w Trójcy Święty Jedynemu, że wiernym będę poddanym wielmożnemu Jegości Panu Krysztofowi Unrugowi staroście gniźniskiemu [!], dziedzicowi wsi Karca i sukcesorom jego, robociznę co mnie należy odprawować będę i nie gdzie indzie, tylko w Karcu mieszkać chcę i będę do śmierci. I jeżelibym wiedział, żeby miał który poddany uciec z Karca, tedy bez odwłoki podstarościemu opowiedzieć będę powinien. A strzeż Boże, żebym sam z Karca uciekł, a wielmożny Jegoć pan dziedziczny dostałby mnie, tedy bez wszelakiego miełosierdzia wolno będzie mnie dać wielmożnemu Jeg. panu dziedzicznemu obiesić albo kazać stracić. Dzieci moje nie gdzieindzie rządzić będę, tylko w Karcu. Tak mi Panie Boże dopomóż i Syna twego niewinna męka.”

Quo juramento coram officio praesenti advocatiali praestito ex Jacobo hałupnic ex contione fact[...] actis connotari perillustris ac magnificus dominus haeres totum inhibuit.⁴

Or.: Akta miasta Poniec, Acta advocatialia Ponecensia, 1667-1706, indukta, sygn. I 44, s. 74.

¹ Dekret jaśnie wielmożnego pana dziedzica na Poniecu przeciw poddanym ze wsi Karzec.

² z łac. ad instantiam – na wniosek.

³ kat.

⁴ Którą to przysięgę przed urzędem niniejszym wójtowskim złożoną, przez Jakuba chałupnika pod dyktando (?) ułożoną, prześwietny wielmożny pan dziedzic polecił w całości zanotować w aktach.

1718 Puncta visitationis ecclesiae servientia

Puncta visitationis ecclesiae servientia.

1. Titulus ecclesiae qualis?

2. An sit consecrata?

3. An sint indulgentia?

4. Ab extra, qualis si habeant turrim, campanile cum quot campanis?

5. Ab intra, quos et quales habet choros [?] ? cujus decoris?

6. Altaria quot? utrum cum fundationibus? an consecrata? an vero quot vis altare suum portatile habeat?

7. An sint capellae?

8. Ciborium quale? an bene clausum?

9. Utrum ardeat continuo lampas?

10. Olea sacra utrum, ubi et quomodo conserventur?

11. Fons baptismalis utrum et qualis habeatur?

12. Piscina utrum habeatur?

13. Utrum sint confessionalia cum densis craticulis et ipsa structura confessionalis sit ita composita, ut ne oris quidem motu tam confessarii quam poenitentis ab adstantibus observari queat, et utrum poenitentes instructi sunt ne mixti viri cum foeminis, sed uterque sexus distinctim et sine tumultu confessionalia accedat?

14. Sacristia qualis? cum quibus requisitis?

15. Supellex utrum et qualis habeatur? an sufficiens argentea [?] ?

16. Apparatus ecclesiae utrum sit sufficiens et inventarium ejus utrum habeatur in libro bene compacto?

17. Jus patronatus cui serviat?

18. Erectio utrum et qualis habeatur?

19. Fundatio pro reparatione ecclesiae utrum sit et qualis?

20. Villae parochiales quae et quot?

21. Possessor loci quis? cujus fidei?

22. In villa patresfamilias catholici an sint et quot?

23. Patres familias lutherani an sint et quot?

24. Personae lutheranae an sint et quot?

25. Patres familias calviniani an sint et quot?

26. Personae calvinianae an sint et quot?

27. Utrum haeretici prevaleant catholicis? a quo tempore? cujus promotione et auxilio? [s. 340]

28. Utrum catholici de hoc loco extirpentur¹ aut pervertantur? cujus motu?

29. Utrum de novo plantentur haeretici? a quo tempore?

30. Utrum habeatur haereticum fanum aut catholica ecclesia in fanum conversa sit?

31. Utrum habitet praedicans?

32. Utrum lutherana vel calviniana sit schola et ludimagister? quo titulo et a quo tempore?

33. An sint Haebrei? a quo tempore? an monopolia cum injuria catholicorum teneant?

34. An Haebrei catholicos famulos vel christianos foveant?

35. Schola catholica utrum habeatur?

36. Scholae rector utrum in accessu suo praestiterit professionem fidei orthodoxae?

37. Vitrici ecclesiae utrum habeantur vel proventus unde pro ecclesia percipiant et clavos carbonae utrum una penes parochum, altera² penes vitricos conserventur [?] ? utrum iidem vitrici rationes reddant et coram quo et quantum in paratis habeant?

38. Dos ecclesiae pro parocho quae et qualis? utrum integre percipiatur et quare?

39. Jura ad ecclesiam et parochum spectantia: quae et qualia?

40. Liber metrices baptizatorum, copulatorum et mortuorum utrum secundum formam in libro agendorum descriptam³ conscribantur? Utrum sit liber agendorum, graduale, psalterium, antiphonarium, processionale?

41. Libri ecclesiae et armarium pro illis utrum habeatur? eorumque inventarium utrum conscriptum sit?

42. Lites parochus quales habeat et cum quo et ubi?

43. Praejudicia quae parochus patitur quo ad ecclesiam et quo ad se?

44. Inventarium pro parocho quale et quantum?

45. Domus parochialis et aedificia parochialia qualia?

46. Aedificia pro familia utrum separata habeantur?

47. Utrum in fundo ecclesiae vulgo poswiątne dicto inquilinos parochus habeat?

48. Utrum iidem inquilini ad onera praestanda publica a saecularibus trahantur et utrum hac in parte a parocho defendantur? [s. 341]

49. Utrum sylvas vel incisionem parochus habeat lignorum liberam [?] controversam vel non et quali jure?

50. Utrum ecclesias filiales parochialis habeat et quod et quali jure? Quae si fuerint scribantur sequenti forma: Ecclesia N. N. filialis in villa N. N., deinde secundum superiora puncta status ecclesiae filialis describatur.

51. Hospitale ad eandem ecclesiam utrum habeatur et cum quali fundatione?

52. Parochus hujus loci.

Kop.: Parafia Rydzyna, Liber mortuorum ab anno 1700, AAP sygn. PM 262/04, s. 339-341.

Odpis kwestionariusza wizytacji diecezji poznańskiej przez biskupa Krzysztofa Antoniego Szembeka (1718-1719, AAP AV 19), wykonany ręką Józefa Weissa - najpierw wikariusza, a w latach 1771-1774 komendarza rydzyńskiego.

¹ poprawiłem z extirpantur.

² popr. z atera.

³ popr. z descriptae.